Oproep: ‘Gemeenten verzet je tegen uitzetten Afghanen’

Vier gemeenteraden, waaronder Leeuwarden en Maastricht, hebben onlangs al moties aangenomen waarin ze de landelijke overheid vragen voorlopig geen Afghanen vanuit hun gemeenten meer terug te sturen. ,,Die gemeenten beroepen zich daarbij op de zorgplicht die zij hebben voor hun inwoners”, stellen organisaties als Amnesty International, VluchtelingenWerk, Save the Children en Unicef in hun brief aan gemeenteraden en colleges van burgemeester en wethouders. ,,Wij hopen dat u dat voorbeeld volgt.”

Afghaanse asielzoekers die geen verblijfsvergunning krijgen voor Nederland, moeten terug naar Afghanistan. Nederland vindt delen van het land veilig genoeg om naar terug te keren. Afghanistan nam echter lang niet iedereen terug die wel terug moest. Maar vorig jaar sloten de EU en Afghanistan een deal: in ruil voor financiële steun neemt het land nu wel ruimhartig ex-vluchtelingen op. 

Sinds het voorjaar van 2017 zijn gedwongen uitzettingen (onder begeleiding van de marechaussee) weer op gang gekomen. Dat geldt ook voor gezinnen met kinderen. Vorig jaar werden 90 Afghanen gedwongen terug te keren vanuit Nederland, blijkt uit cijfers van de Dienst Terugkeer en Vertrek.

De laatste maanden verslechtert de veiligheidssituatie in het hele land echter verder: de Taliban krijgt meer invloed en er zijn vaker grote bomaanslagen, ook op medewerkers van hulporganisaties in de hoofdstad Kabul. Staatssecretaris Harbers (asielzaken) heeft toegezegd de situatie opnieuw te bekijken, maar dat zogenoemde ‘ambtsbericht’ komt pas in mei. Ondertussen gaan de uitzettingen gewoon door. ,,Afghanen die door Nederland zijn uitgezet verkeren daar in levensbedreigende en erbarmelijke omstandigheden. Wij maken ons grote zorgen over hun lot”, stellen de negen organisaties.

Of een Afghaan wel of geen recht op asiel heeft in Nederland wordt op individuele basis bekeken: het kan afhankelijk zijn van geloof, afkomst of overtuiging. Van de tienduizenden Syriërs die de afgelopen jaren naar Nederland kwamen, kreeg de overgrote meerderheid een verblijfsvergunning. Syrië wordt simpelweg als geheel als te onveilig gezien. Bij Afghanen ligt het percentage dat een verblijfsvergunning krijgt veel lager. Dat cijfer verschilt ook nog eens sterk in Europa: Duitsland geeft Afghanen eerder asiel dan Nederland.

In verschillende plaatsen is er de laatste tijd actie gevoerd om een uitzetting tegen te gaan. Er was een demonstratie in Utrecht. En in december en februari liepen in Maastricht 200 mensen mee in een protestmars tegen de uitzetting van het Afghaanse gezin Rezaie, dat al twee jaar in de stad woont. Burgemeester Penn stuurde een brief naar staatssecretaris Harbers waarin ze vraagt het gezin in de stad te laten wonen.

Gemeenten hebben feitelijk niet de macht om zo’n uitzetting tegen te gaan. Het is de taak van de Dienst Terugkeer & Vertrek van het ministerie van Veiligheid en Justitie. Wel kunnen burgemeesters een beroep doen op de discretionaire bevoegdheid van, in dit geval, staatssecretaris Harbers. Hij kan in individuele gevallen besluiten alsnog een (tijdelijke) verblijfsvergunning te verlenen. Burgemeester Heymans uit Weert hielp vorig jaar zelfs een gezin onder te duiken om uitzetting te voorkomen. Het ging in dat geval om een Syrisch gezin dat terug moest naar Duitsland.