Wat doet Europa zonder backup?

Begin februari 2017 houden president Poetin en president Trump hun eerste topontmoeting. Daarbij hertekenen zij de wereldkaart, een beetje zoals hun voorgangers Roosevelt en Stalin in 1945 in Jalta deden in bijzijn van Churchill (de Britse premier May is ditmaal niet uitgenodigd). Dat wil zeggen: Rusland en de Verenigde Staten claimen weer elk hun eigen invloedssferen. Rusland krijgt een deel van de oude Sovjet-Unie terug, inclusief stukken Balkan en de Baltische Staten. De VS kunnen de rest van de Europese Unie in hun invloedssfeer houden, op voorwaarde dat ze afzijdig blijven in Syrië, de Russische annexatie van de Krim erkennen en de sancties schrappen. In ruil voor Trumps belofte om de NAVO om te vormen tot een nieuw Europees Veiligheidsverdrag, waartoe Rusland kan toetreden, belooft Poetin wereldwijd assistentie bij het bestrijden van radicaal islamisme.

Krankzinnig? Het is wel een scenario dat laatst in de wandelgangen van een internationale veiligheidsconferentie in Warschau werd besproken. Een van de vele, zelfs. En steeds was de voornaamste vraag: hoe reageert Europa als Amerika, dat ons vorige eeuw tweemaal kwam redden en daarna zeventig jaar lang onze veiligheid heeft gegarandeerd, ineens eenzijdig alle afspraken verandert? Geen van de Europeanen had hierop een antwoord.

Dat kan ook niet zomaar. Europeanen zijn opgegroeid met het idee dat er altijd een backup is: de militaire en economische supermacht Amerika. Daar vloeide alles verder uit voort. Onze verzorgingsstaten. Ons pacifisme. Onze rol in een wereld van vrijhandelsakkoorden en multilateralisme. Zelfs de naoorlogse Europese samenwerking, die uitmondde in de EU, had er zonder Amerikaanse druk totaal anders uitgezien.

Voor generaties Europeanen zijn dit constantes geweest. Zelfs na de Koude Oorlog, pruttelde dit systeem nog een tijdje op de automaat verder. Dat maakt het moeilijk om nu ineens out of the box te denken. Maar het is hard nodig. Wat Trump wil, weet niemand.

Afgaand op de ballonnen die hij heeft opgelaten, moeten we er rekening mee houden dat de internationale orde post-1945 , wordt weggevaagd en vervangen door een andere.

Zondagavond bespreken de ministers van Buitenlandse Zaken van de EU-landen wat het betekent als je belangrijkste bondgenoot een U-bocht maakt.

Hopelijk maken sommigen aantekeningen, die later in memoires opduiken. Wat doet Europa als er stukjes EU worden afgebeten? Als NAVO-artikel 5 (‘Een aanval op één is een aanval op allen’) wordt herschreven? Als Washington vrijhandelsakkoorden vervangt door agressief mercantilisme en een handelsoorlog met China begint? Als Trump de VN opzij schuift en de Iran-deal onklaar maakt?

De EU is niet in goeden doen. Lidstaten kunnen nog net Google aanpakken, maar over al het andere zijn ze het oneens – van migratie tot eurobeleid. In Warschau konden ze niet eens vaststellen wat onze grootste bedreiging is. De Polen en Balten zijn hysterisch over Rusland. Hongaren praten enkel over ‘miljoenen Afghanen’ die nog komen. Fransen en Italianen zijn te diep in eigen sores gezonken om over Europa na te denken. De Britten zijn afgehaakt. Dus kijkt iedereen naar Duitsland. Eerst leidde Berlijn in de eurocrisis, omdat niemand anders het deed. Daarna in de migratiecrisis en de Oekraïne-oorlog. Nu moet dit getraumatiseerde, door-en-door pacifistische land Europa leiden bij het beantwoorden van vragen als: hoe ziet Europese defensie eruit?

Het is bijna onmogelijk. Maar het moet, anders is Europa voorbij. Weer ieder voor zich, en we weten wat daarvan komt. De Amerikanen komen ons ditmaal niet redden.