België wordt hotspot voor overleving van bedreigde arctische soorten

Door de abrupte veranderingen in het weer en het klimaat kunnen de van kleur veranderende soorten zich genetisch niet snel genoeg aanpassen aan de nieuwe omstandigheden en dreigt tijdens een sneeuwarme winter een massale sterfte voor de prooidieren, en een eenmalig feestmaal voor de rovers, die dan het jaar erop waarschijnlijk honger lijden bij gebrek aan voldoende prooidieren. 

De aanpassingen aan het klimaat zijn een proces van eeuwen geweest: hoe meer sneeuwdagen er in een gebied voorkomen, hoe meer de soorten er een witte winterjas hebben.

Volgens Science worden niet genoeg inspanningen gedaan om het gat dicht te rijden tussen het onder invloed van de mens veranderende klimaat, en de rek in het aanpassingsvermogen van dieren. 

Het artikel in Science, van de hand van professor Scott Mills van de Amerikaanse universiteit van Montana en een team van veertien internationale onderzoekers, heeft het over 21 soorten die door de klimaatopwarming getroffen worden.

"Het gaat zowel over predatoren als over prooidieren", zegt Diemer Vercayie, mede-auteur van de Brusselse Zoogdierenatlas, die overigens binnenkort verschijnt. "En over gebieden waar polymorfisme voorkomt bij dieren die in noordelijke gebieden polyfenisch zijn en waar tot op heden nog te weinig beschermde natuurgebieden zijn."

Polyfenisme is een fenomeen dat voorkomt in gebieden met strenge winters, voor het noordelijk halfrond in belangrijke mate in Canada, Alaska, het noorden van de Verenigde Staten en de Scandinavische landen. Individuen van deze soorten worden wit in de winter. 

België ligt veeleer op de grens voor sommige soorten waar dat wit worden in de winter eerder een nadeel is. Daarom zijn er in zo'n overgangszones twee vormen (morfen): individuen met genetisch materiaal waardoor ze niet van kleur veranderen in de winter en individuen met een genotype waardoor ze wel van kleur veranderen (polyfenisme). Bij ons is er maar één soort met een voldoende verspreiding die van kleur verandert: de hermelijn.

"Precies daarom zijn ook die gematigde gebieden belangrijk", weet Vercayie. "Bij ons komen bijvoorbeeld zowel hermelijnen voor die wit worden in de winter als exemplaren die hun zomerkleur behouden. De beide genencombinaties zijn aanwezig (polymorfisme in de populatie), waardoor ook België en de rest van gematigd Europa een interessante regio kan zijn voor het overleven van de soort. Als de witte hermelijnen in het noorden zouden uitsterven, dan is er genoeg genetische variatie beschikbaar in de zogenaamde rescue area's. Voor andere soorten zijn er dan weer andere geschikte overlevingsgebieden, waar ook de twee varianten voorkomen."

De zogenaamde polymorfische zones moeten volgens Scott Mills en zijn collega's als hot spots worden gezien voor de overlevingskansen van de bedreigde soorten. Er moeten daarom ook meer beschermende maatregelen worden getroffen in die zones om hun overlevingskansen gaaf te houden.