Wie wordt straks de nieuwe Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken? Het is dienaangaande opvallend stil de laatste dagen, terwijl zoiets in het verleden meestal in een paar achternamiddagen geregeld was. Zou Mark Rutte, die als gewezen personeelsfunctionaris van Unilever in de politiek vooral opgevallen is door ondoordacht personeelsbeleid, nu eindelijk van zijn eigen brokken hebben geleerd en er echt even de tijd voor nemen?   

Gaat nu inhoud de doorslag geven boven vriendjespolitiek? Twee maal heeft hij voor deze cruciale post, waarop een kneusje de internationale geloofwaardigheid en effectiviteit van het land nu eenmaal meer schade berokkent dan in het geval van een staatssecretariaat voor de Haringvisserij, iemand naar voren geschoven, die daarvoor wegens gebrek aan internationale ervaring duidelijk onvoldoende was gekwalificeerd. In 2010 betrof dat Uri Rosenthal, in 2017 Halbe Zijlstra. In beide gevallen ging het duidelijk om politieke beloningen.

In zijn eerste kabinet omringde Rutte zich met zijn peetvaders, die in gevoelige dossiers een weinig gelukkige hand bleken te hebben: naast Rosenthal Ivo Opstelten met de Teevendeal (om van de WODC-manipulatie te zwijgen) en ook Henk Kamp in de aardbevingskwestie. Rosenthal is ons vooral bijgebleven door op pre-Trumpiaanse wijze zijn eigen departementsstaf tegen zich in het harnas te jagen, dankzij opmerkingen over de diplomatie als rustiek tijdverdrijf en de reductie van Europapolitiek tot bevordering van de kaasafzetmarkt. Hij verdween in 2012 stilletjes door de achterdeur.

Loyaliteit boven kwaliteit

Zijlstra bleek zich na 111 dagen te ontpoppen tot wat in het Duits zo mooi een Wichtigtuer en een Hochstapler heet: een zwaarwichtig doende kruising tussen een oplichter en een fantast. In zijn val komen het Nederlandse Rusland-probleem en het Nederlandse Rutte-probleem samen. Het Rutte-probleem: keuze voor de verkeerde bewindslieden op basis van persoonlijke sympathieën en verplichtingen. Kortom, loyaliteit boven kwaliteit. Doet Rutte het nu bij het vinden van Zijlstra's opvolger anders?

En vervolgens - nadat ieder ander heeft gezien dat de falende minister niet te handhaven valt - behelst het Rutte-probleem een te lang volgehouden steun voor de zondaar in kwestie, waarin, om een kabinet op zeer smalle parlementaire basis overeind te houden, ook de coalitiepartners noodgedwongen worden meegesleept. Die laten zich dan eerst tot idiote uitspraken, en daarna tot een ongeloofwaardige draai dwingen; in dit geval het lot dat Pechtold trof. De vorige keer was de PvdA voortdurend de klos. 

Opnieuw wreekt zich dat wèl wekenlang over de exacte formulering van een paragraaf in het regeeraccoord wordt gesteggeld, maar de personele bezetting vaak wordt afgeraffeld. Ik zal niet de enige zijn die de commentaren waarin Zijlstra als groot politiek talent werd betiteld, met verbazing heeft gelezen - zoals ook veel van de door hem indertijd als staatsecretaris met sardonisch genoegen als onnut aan de kant gezette musici het emotionele gedoe bij het Kamerdebat met gemengde gevoelens zullen hebben bezien. Het bedrag dat hier onder Rutte-I door het ontslag van mensen, die decennia met hart en ziel een vak hadden beoefend, werd bespaard, wordt nu door Rutte-III via afschaffing van de dividendbelasting achtvoudig over de balk gesmeten.

Intellectuele datsja-variant

Het vertrek van Zijlstra is geen verlies voor de politiek, omdat hij het verkeerde soort politicus was. Nepnieuws om de eigen carrière op te pimpen, in combinatie met kwalijke demagogische uitspraken over de rug van anderen - denk aan Zijlstra's 'borstvergrotingstoerisme' - teneinde de meest benepen kiezers te behagen. In dat opzicht was hij, als medewegbereider van het nationaal-populistische denken, de volkse variant van Frits Bolkestein, in wiens vermeende statuur als denker inmiddels dankzij Merijn Oudenampsen een forse deuk is geslagen. Met veel poeha een filosoof citeren en 14 jaar zitting nemen in het curatorium van een stichting die gewijd is aan iemand waarvan je nooit een letter gelezen hebt: dat is de intellectuele datsja-variant.   

Het Rutte-probleem van de ondoordachte personeelsselectie kruist hier, juist omdat Zijlstra zichzelf met nepnieuws inzake 'Russische connecties' belangrijk wilde maken, met het door Poetin-nepnieuws versterkte Rusland-probleem. Dat is door Rutte nog extra vergroot door zo nadrukkelijk op berechting van de MH17-daders in te zetten.   

Iedereen die even nadenkt weet: dat is een onhaalbare kaart. Het klinkt cru, maar het gaat hier bovendien om iets dat wij, als het ónze militairen zou overkomen, als 'collateral damage' zouden betitelen: het per abuis neerhalen van een passagiersvliegtuig boven oorlogsgebied. En dat is een vraag die nog te weinig is gesteld: wat dééd dat vliegtuig daar? Waarom vloog het niet om? Toch niet om wat kerosine uit te sparen?! Die vraag zou men ook ex-KLM-chef Eurlings kunnen stellen; voor een goed antwoord heeft die nu alle tijd.   

En BZ? Driemaal is scheepsrecht. Na twee kapitale missers heeft de VVD haar aanspraken op dat ministerie verspeeld. Laat de wèl gekwalificeerde Sigrid Kaag definitief de boel overnemen, en geef de VVD in ruil een klein departementje waarop zij weinig kwaad uitrichten kan.

_{Thomas von der Dunk is cultuurhistoricus.}

'Alleen in de kroeg, als de rekening komt, ben ik een minister zonder portefeuille' (+)
Rust en stabiliteit. Dat is wat het departement van Justitie volgens Sander Dekker nodig heeft. Toch zal de 'tweede minister' niet stilzitten. 'Rechtspraak moet problemen niet groter maken maar oplossen.'

Onversneden liberaal, bijna verslaafd aan politiek, voor wie de sky the limit is (+)
Barbara Visser heeft een bliksemcarrière: in tien jaar tijd van gemeenteraadslid naar staatssecretaris van Defensie. Met dank aan haar bloedserieuze taakopvatting én haar onversneden VVD-standpunten. De politiek is haar thuis. 'Eenmaal in Den Haag was ze verkocht.'

Zijlstra loog over gesprek met Poetin: 'Ik ben het gaan wegduwen omdat het de verkeerde lading kreeg' (+)
Nee, hij heeft nooit met Poetin in één ruimte gezeten, zoals hij steeds heeft beweerd, erkent Halbe Zijlstra nu. Hij zou diens woorden hebben gehoord van een bron die hij wil beschermen. 'En de inhoud is gewoon waar.' Lees het interview dat de minister van Buitenlandse Zaken de kop kostte.

Wie volgt Zijlstra op? Deze VVD'ers maken kans
Gezocht: een nieuwe minister van Buitenlandse Zaken. Vereist: een VVD-lidmaatschap, het liefst wat politieke ervaring en vooral de bereidheid het risico te nemen voortijdig op het Haagse slagveld te sneuvelen.

Liegen politici vaker dan voorheen of lijkt dat maar zo? (+)
Waarom liegen politici soms? Wordt er meer gelogen dan voorheen of lijkt dat maar zo? En waarom is premier Rutte zo vaak betrokken bij affaires rond rekkelijke waarheden?

Het Volkskrantgeluid: Natalie Righton vertelt hoe haar verhaal over Halbe Zijlstra tot stand kwam
Politiek verslaggever Natalie Righton bracht het verhaal over Halbe Zijlstra, die had gelogen over zijn aanwezigheid in de datsja van Poetin. Hij gaf zijn leugen aan haar toe, en trad vervolgens af. Righton is te gast in onze podcast, het Volkskrantgeluid.