Murkus groeide op in een dorp vlakbij Haifa maar woont nu al meer dan tien jaar in de stad. Na zijn opleiding theater aan de universiteit daar heeft hij met een aantal medestudenten een theatergroep gevormd. Ze maakten eerst stukken voor andere gezelschappen en sinds enkele jaren hebben ze een eigen gezelschap, het Khasabi theater ensemble. 

Haifa, ooit het artistiek hart van de Arabische wereld

“Haifa is een mooie stad, een stad met veel kunst en cultuur en veel artistieke beweging. Het is een studentenstad met verschillende universiteiten en dat drukt ook een stempel op de energie van de stad.”

“In realiteit is Haifa inderdaad een Israëlische stad maar voor ons is en blijft het een Palestijnse stad. Haifa is meer dan 200 jaar het artistiek en cultureel hart geweest van de Arabische wereld. Al de beroemde Arabische kunstenaars, muzikanten en acteurs zijn er gepasseerd.”

“Ook al is het land nu gesloten voor Arabische artiesten, Haifa blijft nog altijd een artistieke hotspot. Ook voor Palestijnse kunst en cultuur. Er is een enorm levendige culturele en artistieke scène en netwerk van Palestijnse artiesten. Dat gaat van muziek, visual art, theater tot concertzalen en ontmoetingsplaatsen. En tegelijk bouwen we met onze kunsten mee aan de Palestijnse identiteit van de stad.”

Palestijn in Haifa

“De derde en vierde generatie Palestijnen die na de Nakba in Haifa zijn geboren en opgegroeid gaan op een heel andere manier om met de bezetting. Ze hebben die angst veel minder dan hun grootouders hadden. Ze zijn geworteld in de stad en bouwen hun leven op zoals de anderen.”

“De strijd die we voeren in Haifa is anders dan dat van de Palestijnen in Gaza of de West Bank. We zitten niet in die dagelijkse strijd om te overleven en al het geweld en restricties waarmee zij dagelijks te maken hebben. We zitten dus niet in die directe verzetmodus.”

“Maar de bezetting werkt voor mij wel door in mijn mentale vrijheid en mijn strijd gaat over de Palestijnse identiteit. En de vrijheid om die in mijn artistieke expressie vorm te geven.” 

De bezetting van het narratief

“De plaats waar je als artiest leeft, heeft zeker wel een impact op de dingen die je maakt. Het is niet zo dat we perse andere soort kunst maken dan de Israëli’s in Haifa. Wat we wel hebben is onze achtergrond en geschiedenis die we meedragen en die ook tot uiting komt in onze kunst.”

“Als een Palestijnse artiest heb je te maken met restricties. Bepaalde narratieven worden gestraft. Zo heb ik een theaterstuk gemaakt, Parallel times, over hoe politiek gevangenen behandeld worden in Israël. Dat stuk zorgde voor heel veel commotie en het ministerie van Cultuur heeft de subsidies aan het Palestijns theatergezelschap Al-Midan stopgezet. Het gezelschap ligt nu al drie jaar stil wegens gebrek aan middelen en de rechtszaak die tegen hen loopt.”

“Het stuk was in het Arabisch maar de commotie begon toen we er voor kozen om het stuk in het Hebreeuws te ondertitelen. We vonden het belangrijk dat ook een Israëlisch publiek kwam kijken naar ons narratief.”

“Een theater straffen wegens een artistieke expressie. Dat vind ik niet alleen censuur maar zelfs een vorm van fascisme.”

“Een theater straffen wegens een artistieke expressie. Dit vind ik niet alleen censuur maar zelfs een vorm van fascisme.”  

Verzet tegen censuur

“En we zijn niet naïef, we weten dat een bezettingsmacht je niet de vrijheid gunt om zelf te kiezen hoe je je identiteit op een culturele en artistieke manier vormgeeft. We hebben daarom besloten om ons eigen onafhankelijke theatergezelschap op te richten. Onafhankelijk van de subsidies van de Israëlisch overheid. We krijgen financiële steun van internationale partners. We zijn het enige onafhankelijk Palestijnse theater in Haifa.”

“We willen die vrijheid hebben om het Palestijnse narratief te brengen zoals wij dat willen. Het is een principiële en artistieke keuze geworden om onafhankelijk te zijn. We willen onze ideeën in de praktijk kunnen omzetten. En niet vanuit een keurslijf van voorwaarden en regels vertrekken omdat we geld krijgen.” 

“Loyalty in culture”-bill wil artiesten de mond snoeren

“De Israëlische minister van Cultuur heeft onlangs het “loyalty in culture”-verdrag voorgesteld. Dat zal binnenkort gestemd worden in het parlement. Als dit is goedgekeurd, kan het ministerie van Cultuur geld intrekken aan culturele organisaties die niet loyaal zijn ten opzichte van Israël: bijvoorbeeld het bestaan van Israël als Joodse staat in vraag stellen. Verhalen over de Nakba zijn dan bijvoorbeeld ook uit den boze. Het is echte kolonialisme.” 

“In Gaza of de West Bank is de bezetting zichtbaar en kunnen ze een kind vermoorden of arresteren. In de Israëlische steden als Haifa uit de bezetting zich bijvoorbeeld in het controleren van het narratief, wat de mensen moeten denken. Expressies die te maken hebben met onze identiteit proberen ze monddood te maken. Dat geldt trouwens niet enkel voor Palestijnse maar ook voor Israëlische kunstenaars. Iedereen die een kritisch narratief brengt, riskeert zijn funding kwijt te spelen.”

“Expressies die te maken hebben met onze identiteit proberen ze monddood te maken. Dit geld trouwens niet enkel voor Palestijns maar ook voor Israëlisch kunstenaars. Iedereen die een kritisch narratief brengt riskeert zijn funding kwijt te spelen.”

“Ze zijn trouwens ook bezig met een wet die buitenlandse financiering kan tegenhouden wanneer organisaties niet werken volgens de voorwaarden van Israël. Zo houden ze de organisaties die niet in het gareel lopen in de wurggreep.” 

Other places: Wat is identiteit?

“De voorstelling die we nu spelen Other places gaat over de betekenis van identiteit en hoe die kan gereconstrueerd worden. Tijdens onze research merkten we dat identiteit wel een belangrijk issue is. Niet alleen voor de Palestijnen maar overal in de wereld. We zijn vertrokken vanuit de Palestijnse identiteit en hebben het doorgetrokken naar identiteit in het algemeen.” 

“We brachten verschillende groepen Palestijnen samen – uit Gaza, West Bank, de diaspora in Brussel, Berlijn en Jordanië – rond één vraag. Wat is dat die Palestijnse identiteit. We werkten samen met een 20-tal artiesten.”

“En de percepties over die Palestijnse identiteit zijn zo verschillend, zowel binnen dezelfde groep als tussen de verschillende groepen. Kijk alleen al naar het beeld dat bijvoorbeeld Europeanen hebben van Palestijnen. Voor hen is de Palestijn iemand die voortdurend aan het strijden is.”

“De Palestijnen in de diaspora kijken naar Palestina vanuit een ideale imaginaire bril, gevormd door de verhalen van de ouders en de grootouders. Ze zien het als een mooie onbereikbare plek waar ze veel van houden. Maar hun zorgvuldig opgebouwd beeld correspondeert niet met de realiteit. De Palestijnse diaspora is op zich een soort identiteit geworden.”

“Wat we bijvoorbeeld wel ontdekten in de verschillende groepen is dat we dezelfde humor delen en dezelfde verhalen en liedjes hebben. Die kleine fragiele dingen proberen we te brengen in ons stuk.”

Wat we bijvoorbeeld wel ontdekten in de verschillende groepen is dat we dezelfde humor delen en dezelfde verhalen en liedjes hebben. Die kleine fragiele dingen proberen we te brengen in ons stuk. 

Het podium als laboratorium

We gebruiken de vele verhalen die we tijdens onze research hebben verzameld. Het podium fungeert als een soort labo waar we deze verhalen en de magie van de fragiele momenten – die een onderdeel vormen van die identiteit  – op een andere manier heropbouwen, vanuit verschillende invalshoeken.

Zo is er de diaspora, een grote groep mensen die niet meer in Palestina leeft maar wel een onderdeel daarvan vormt. We zijn hun afwezigheid gewoon geworden. Dat proberen we ook in het stuk te brengen. Hoe breng je die afwezigheid op een podium? Het is een uitdaging, want theater gaat om het hier en nu en wij willen die afwezigheid tonen.

Het gezelschap Khasabi-ensemble van Bashar Murkus toert met het stuk Other places in Vlaanderen en Brussel.

Data:

– Donderdag 22 februari – 20:30 – Monty Kultuurfaktorij, Antwerpen. 

– Zaterdag 24 februari – 20:00 – Kunstencentrum Vooruit, Gent.

– Dinsdag 27 februari –  20:15 – C-mine Cultuurcentrum, Genk.

– Woensdag 28 februari – 20:30 Kaaitheater, Brussels. 

Algemene info: https://www.khashabi.org