Direct naar artikelinhoud

Italiaanse kinderen mogen door een mazelenuitbraak alleen nog naar school als ze zijn ingeënt, en dat pikken niet alle ouders

Verrassend: de verplichte vaccinatie van kinderen is een van de belangrijkste verkiezingsthema's in Italië. De wet die de regering hier vorig jaar voor invoerde heeft kwaad bloed gezet.

Opmerkelijkste gevecht van de Italiaanse verkiezingscampagne: vaccinatieverplichtingBeeld nicola zolin

Midden op het Piazza dei Signori in Vicenza staat tweevoudig burgemeester Loris Mazzorato verkleed als de Dood. Mazzorato was burgemeester namens de extreem-rechtse partij Lega in een nabijgelegen dorpje, maar vandaag is hij geen politicus. Vandaag is hij de Dood. Daarom is hij gehuld in een zwart gewaad en een doodshoofdmasker en torst hij een imposant kruis met daaraan twee bungelende babypoppen, een galg en twee injectiespuiten. Ernaast staat de tekst: 'Alleen moorddadige politici stemmen voor criminele wetten.'

Het Piazza dei Signori is vandaag het strijdtoneel van een van de opmerkelijkste gevechten in de Italiaanse verkiezingscampagne: dat over de vaccinatieverplichting. Aan de ene kant staan de regeringspartijen, die deze zomer in allerijl een wet aannamen die kinderen verplicht zich in te enten tegen zeker tien ziekten. Aan de andere kant staan twee van de grootste oppositiepartijen: de Vijfsterrenbeweging en de Lega, vandaag gesteund door een paar duizend emotionele betogers.

Het is een demonstratie met een opmerkelijk lage gemiddelde leeftijd en bovengemiddeld veel Looney Tunes-handschoenen, Spiderman-sjaals en mutsjes in de vorm van pandaberen. Een van de kinderen draagt een roze Hello Kitty-jas die grotendeels aan het zicht wordt onttrokken door een protestbord: 'Piu Baccini, meno Vaccini' - meer kusjes, minder prikken.

'Wij staan hier vanwege de criminele noodwet die deze zomer is aangenomen en die niet alleen onze vrijheid ontneemt, maar ook onze kinderen in levensgevaar brengt', zegt ex-burgemeester Mazzorato. 'Mijn dochters wordt verplicht vergif in hun lichaam te spuiten, puur en alleen omdat de farmaceutische industrie geld wil verdienen.'

Nooit eerder waren vaccinaties onderdeel van een Italiaanse verkiezingscampagne, laat staan dat het een van de belangrijkste thema's was. Reden daarvoor is een mazelenepidemie waarbij vorig jaar bijna vijfduizend mensen besmet raakten en vier doden vielen. Volgens cijfers van het ministerie van Volksgezondheid was de oorzaak evident: 95 procent van de patiënten bleek niet of onvoldoende ingeënt.

Het is een demonstratie met een opmerkelijk lage gemiddelde leeftijd en bovengemiddeld veel Looney Tunes-handschoenen

En dus werd op aandringen van de minister van Volksgezondheid Beatrice Lorenzin een nieuwe wet aangenomen die kinderen voortaan verplicht zich te vaccineren tegen in totaal tien ziektes, waaronder polio, mazelen, kinkhoest en rodehond. Kinderen die geen prikken halen, zijn sindsdien niet langer welkom op school met als gevolg dat op de eerste schooldag gevechten uitbraken bij peuterspeelzalen en zogenaamde 'natuurscholen' aan een opmars bezig zijn; illegale crèches gesitueerd in allerijl omgebouwde woonkamers van bezorgde ouders.

'Ik snap die ouders wel want de minister heeft een noodwet gemaakt terwijl er helemaal geen noodtoestand is', zegt Ferdinando Donolato, voorzitter van anti-vaccinatiegroep Corvelva. 'Vijfduizend gevallen van mazelen op een bevolking van 60 miljoen, dat stelt toch niets voor? Ze hebben het puur gedaan om hun problemen met migratie en werkloosheid te verbloemen. Dit is namelijk het perfecte thema om angst mee te zaaien, ook omdat de meeste mensen adviezen over gezondheid klakkeloos aannemen.'

Tot niet al te lang geleden waren de Italiaanse niet-prikkers, net als in Nederland, vooral in de religieuze en antroposofische hoek te vinden. Maar sinds infectieziekten als polio - dankzij vaccinaties - steeds zeldzamer worden, komt daar een nieuwe groep bij: zij die geloven dat vaccins het voortvloeisel zijn van een handjeklap tussen de corrupte overheid en op geld beluste farmaciebedrijven. Gevoed door desinformatie op sociale media, vermoeden zij bovendien dat vaccinaties juist ziekten en autisme en kanker kunnen veroorzaken.

Mazelen in Europa

Europa telde het afgelopen jaar vier keer zo veel besmettingen met mazelen als in 2016. Dat heeft de Wereldgezondheidsorganisatie WHO deze week gemeld. Roemenië (ruim 5.500 gevallen), Italië (ruim 5.00 0gevallen) en Oekraïne (ruim 4.750 gevallen) springen eruit. Deze landen kampen met zaken als een teruglopend aantal ouders dat hun kinderen laat vaccineren of een tekort aan vaccins. Het mazelenvaccin leidde na de introductie in 1963 tot een spectaculaire verbetering van de volksgezondheid. Het is veilig, goedkoop en voorkwam alleen al in de periode 2000-2016 naar schatting 20miljoen doden wereldwijd, meldt de WHO.

Kinderen die geen prikken halen, zijn niet langer welkom op school met als gevolg dat op de eerste schooldag gevechten uitbraken bij peuterspeelzalen

'Ik weet dat alle wetenschappers beweren dat vaccins juist goed zijn voor de gezondheid', zegt Donolato. 'Maar hoe onafhankelijk zijn die wetenschappers? Het is te vergelijken met de tabaksindustrie in 1950, toen wetenschappers werden betaald om te bewijzen dat tabak niet ongezond is.'

De Volkskrant maakte recent een profiel van kritische niet-prikkers in Nederland. Behalve dat het meestal hoogopgeleiden zijn die erg met gezondheid bezig zijn, hebben zij, net als de mensen op dit plein in Vicenza, een groot wantrouwen in de overheid en de farmaceutische industrie.

Dat juist de Vijfsterrenbeweging en de Lega zich in Italië op dit thema storten, is daarom geen toeval. Beide partijen zijn groot geworden vanwege hun vermogen wantrouwen en onbehagen om te zetten in stemmen. Uit een recent onderzoek van peilingbureau Demos blijkt dat wantrouwen in instituties als de overheid en het Europees parlement onder hun kiezers bijna drie keer zo hoog is dan bij de rest van het electoraat.

Het gevolg: een onderwerp waar in wetenschappelijke kring eigenlijk geen debat over bestaat, wordt na de verkiezingen van 4 maart betwist door zo'n 40 procent van het Italiaanse parlement, aldus de laatste peilingen. Dat kan serieuze gevolgen hebben voor de volksgezondheid. Kamerleden van de Vijfsterrenbeweging dienden eerder al een wetsvoorstel in om vaccinaties wettelijk aan banden te leggen vanwege 'de link met ziektes als leukemie, kanker, autisme en allergieën'.

'Helaas zijn er mensen die denken dat de woorden van een politicus meer waard zijn dan de woorden van een wetenschapper die de Nobelprijs heeft gewonnen', zei een woedende minister Lorenzin van Volksgezondheid recent tegen dagblad il Foglio. 'Maar de wetenschap is niet democratisch - daar telt niet ieders stem even zwaar. De wetenschap mag geen politiek debat zijn.'

Lorenzin zei dat de Vijfsterrenbeweging en de Lega, vanwege 'puur politiek opportunisme', mede verantwoordelijk zijn voor de sterk dalende vaccinatiegraad in Italië. Voor de noodwet deze zomer werd aangenomen, werd nog maar 85 procent van de tweejarigen gevaccineerd tegen een ziekte als de mazelen. Dat terwijl de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) een ondergrens van tenminste 95 procent adviseert.

'Handen af van onze kinderen', schalt er over het Piazza dei Signori in Vicenza. Een van meest hartstochtelijke roepers is Loris Mazzorato, de burgemeester die verkleed is als de Dood. 'Ik heb twee dochters', zegt hij, 'en die zullen hun hele leven vaccinatievrij blijven. Ook al zal ik ze daardoor thuis moeten scholen. Dat soort offers moet je maken in een oorlog, want vergis je niet: dit is een informatie oorlog, een economische oorlog. Wat je hier ziet is een oorlog tussen de overheid en burgers die het niet langer pikken.'

Voor de noodwet deze zomer werd aangenomen, werd nog maar 85 procent van de tweejarigen gevaccineerd tegen een ziekte als de mazelen

Mazelen in Europa

Europa telde het afgelopen jaar 400 procent meer besmettingen met mazelen dan in 2016. Dat heeft de wereldgezondheidsorganisatie WHO deze week gemeld. Roemenië (ruim 5.500 gevallen), Italië (ruim 5.000 gevallen) en Oekraïne (ruim 4.750 gevallen) springen eruit. Deze landen kampen met zaken als een teruglopend aantal ouders dat hun kinderen laat vaccineren of een tekort aan vaccins. Het mazelenvaccin leidde na de introductie in 1963 tot een spectaculaire verbetering van de volksgezondheid. Het is veilig, goedkoop en voorkwam alleen al in de periode 2000-2016 naar schatting 20 miljoen doden wereldwijd, meldt de WHO.

Meer over vaccinatie

Hoe verspreiden infectieziekten zich en wat is het effect van vaccinatie? Onderzoek het zelf in deze interactieve vaccinatie-special. 

Vaccineren is een kwestie van waarden geworden
Voor een groeiende groep ouders is het vaccineren van hun kinderen geen vanzelfsprekendheid. In hun wereldbeeld spelen wetenschappelijke feiten een ondergeschikte rol. Een profiel van de niet-prikker

Het aantal mensen dat zich laat vaccineren kan na een spookverhaal ineens drastisch dalen. Kijk maar naar wat er mis ging in Japan. En daar kunnen we hier van leren.

Steeds meer ouders laten hun kind niet vaccineren, misschien omdat niet meer duidelijk is wat infectieziekten kunnen aanrichten. Tijdens de laatste polio-epidemie in Nederland, 25 jaar geleden, werd dat plotseling zichtbaar: 71 slachtoffers in de bijbelgordel, lange rijen voor noodvaccinaties. Maar de groep bewuste niet-prikkers van toen werd nauwelijks bereikt. Betrokkenen vertellen over wat er gebeurde.