Ollongren eiste onterecht aftredenvan wethouder Palmen
Minister Ollongren sloeg de plank volledig mis in de kwestie van de Brunssumse wethouder Jo Palmen. Die moest van haar weg vanwege integriteitsproblemen, maar die blijken er helemaal niet te zijn.
Minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken, D66) heeft in december vorig jaar volstrekt ten onrechte het aftreden geëist van wethouder Jo Palmen van Brunssum. Uit een tweede onderzoek blijkt dat Palmen géén ernstig risico voor de integriteit vormt, en dat ook het onderzoek naar hem niet deugt. Daarnaast zijn voor Palmen ontlastende stukken uit het dossier weggehouden.
De onderzoekers stellen dat het screeningstraject ‘niet deugt’. Het wordt ingezet als een ‘moderne guillotine’.
Burgemeester L. Winants van die gemeente bracht destijds naar buiten dat uit een integriteitsonderzoek bleek dat Palmen ‘een ernstig risico’ vormde. Ollongren stelde daarop dat de gemeenteraad hem moest dwingen af te treden en dreigde dat ‘als dat niet gebeurt, anderen moeten handelen’. Daarmee doelde zij op persoonlijk ingrijpen. Palmen bleef echter onverstoorbaar in functie. De burgemeester trad daarop af. De gemeenteraad besloot vervolgens tot een tweede, onafhankelijk, onderzoek naar de handelwijze van Palmen.
Harde conclusies
De gerenommeerde hoogleraren Douwe Jan Elzinga en Arno Korsten hebben de afgelopen maanden de affaire tegen het licht gehouden en komen vandaag met harde conclusies. In het geheime persoonlijke advies aan burgemeester Winants heeft het externe bureau Governance & Integrity in november vorig jaar geoordeeld dat Palmen wel degelijk benoembaar was, maar dat hij ook een ‘risicovolle keuze’ was. Zo zou hij nog een vordering van 1,5 miljoen euro op de gemeente hebben en speelde er een grondtransactie waardoor de persoonlijke en publieke belangen door elkaar konden lopen. Burgemeester Winants overdreef in de pers echter dat Palmen een ‘hoog, ernstig risico’ vormde, waarop het Provinciehuis communiceerde dat de wethouder ‘de rode kaart’ had. Met andere woorden: die moest van het veld af.
Volgens de beide hoogleraren is Palmen daarna door speculaties onder druk komen te staan, vooral ook omdat de minister zich met de zaak ging bemoeien, terwijl het onderzoek naar Palmen op tal van punten niet deugde. Allereerst is het integriteitsprofiel over Palmen opgesteld door een particulier bureau, waarvan de kwaliteit niet vaststaat.
Dat gaf een inschatting van de risico’s, zonder eventueel niet-integer gedrag van Palmen in het verleden te onderzoeken. Dit is er ook niet, volgens Elzinga en Korsten. Het advies bleef geheim en aan de burgemeester persoonlijk gericht, waardoor allerlei controlemechanismen niet aanwezig waren. Zo kreeg Palmen geen kans op wederhoor en had hij het concept niet ter inzage. Palmen werd volgens de hoogleraren ‘aan een loden bal gelegd’ waaraan niet meer was te ontsnappen. Ze stellen dat het screeningstraject ‘niet deugt’. Het wordt ingezet als een ‘moderne guillotine’.
Ontlastende informatie
Daar komt nog eens bij dat burgemeester Winants voor Palmen ontlastende informatie uit het dossier heeft gehouden. De wethouder kwam namelijk onder vuur te liggen in verband met een omstreden overdracht van gemeentegrond aan Palmen. De suggestie is altijd gewekt dat Palmen zijn positie als wethouder misbruikte om deze deal rond te krijgen. Volgens de onderzoekers is dit niet juist. De rechter oordeelde namelijk in 2008 dat Palmen de grond al sinds 1976 als zijn perceel mocht beschouwen. Er kon dus geen sprake zijn van belangenverstrengeling. De gemeente Brunssum was in het bezit van deze ontlastende uitspraak, maar de burgemeester speelde dit stuk niet door aan het integriteitsbureau. De hoogleraren zeggen niet hardop dat dit bewust gebeurde, maar suggereren dit wel: Het vonnis is “ook bij ons weggehouden”.
Het integriteitsonderzoek is in deze kwestie als ‘politiek strijdmiddel’ gebruikt waarmee ongewenste politici kunnen worden uitgeschakeld
Elzinga en Korsten constateren dat het integriteitsonderzoek in deze kwestie te zeer als een ‘politiek strijdmiddel’ is gebruikt waarmee ongewenste politici kunnen worden uitgeschakeld. Ze pleiten er daarom voor dat de procedure waarmee raadsleden of wethouder worden gescreend, uniform wordt en in de wet vastgelegd. Daarin moeten de personen die onderzocht worden, ook gehoord worden en commentaar kunnen leveren.
Alleen in uiterste gevallen moet een burgemeester de minister kunnen verzoeken om een benoeming te blokkeren. Voordat de minister daartoe overgaat, moet zij volgens de hoogleraren advies inwinnen bij een landelijke autoriteit: een onafhankelijk college van drie personen.
Lees ook: Omstreden wethouder Brunssum blijft zitten en krijgt nieuw onderzoek