Een groot leider moet mensen de dood in kunnen sturen

Churchill was in 1940, toen hij premier van Engeland werd, ongeveer net zo oud als ik nu. Ik moest daaraan denken toen ik de film Darkest Hour zag, geregisseerd door Joe Wright en met een meesterlijke hoofdrol van Gary Oldman.

Oldman zet Churchill neer als een excentrieke, alcoholische politicus. Over dat alcoholisme is elke biograaf altijd verbaasd. Churchill dronk zo'n vier, vijf liter aan alcoholische consumpties per dag, waaronder minstens twee flessen champagne. ("In success you deserve it and in defeat, you need it.")

De vraag is: zou de geschiedenis een vervelender afloop hebben gehad als Churchill nuchter zou zijn geweest?

Zeker is, dat hij grote risico's nam. Dat is ook de kern van de film. Stel nou eens, dat Churchill, in nuchtere toestand, had besloten om wél met Hitler te onderhandelen, was de oorlog dan eerder afgelopen geweest? Gelukkig weten we dit niet.

Ik durf best de stelling aan dat in risicovolle situaties enig alcoholisme de beslissingen van een groot leider positief kan beïnvloeden. Alcohol ont­remt en misschien neem je daardoor meer risico, maar soms is dat noodzakelijk.

Een strenge moraal en een grote angst voor slachtoffers, kunnen je beslissingen te terughoudend laten zijn. Het besef dat er duizenden slachtoffers moeten vallen om er mogelijk honderdduizenden te redden, is een dilemma waarmee je eigenlijk niemand mag opzadelen, vooral als de uitkomst onzeker is.

Het is hetzelfde dilemma als: mag je één kind martelen en vermoorden om er honderd te redden? Ik heb me vaak afgevraagd of ik zo'n besluit zou kunnen nemen.

Een groot leider moet mensen de dood in kunnen sturen; en met de wroeging van zijn geweten moet hij dan maar zien oud te worden.

"En als het je eigen kind of kleinkind is dat omgebracht moet worden?" Zou dat niet een reden zijn om zelfmoord te plegen, of is dat te laf?

Sommige zaken wil je niet weten; sommige macht wil je niet hebben. Maar enkelen hebben die macht wél en moeten beslissingen nemen. Achteraf zullen we oordelen of ze het juiste hebben gedaan.

Churchill was zo'n leider. Dat hij elke dag die twee flessen champagne dronk, enkele glazen brandy en wijn en af en toe een whisky en alleen maar water dronk aangelengd met cognac, heeft vermoedelijk de vrede sneller dichterbij gebracht.

Goddank was hij dronken.

Theodor Holman (1953) is columnist, schrijver, televisie- en radiomaker. Elke dag, uitgezonderd zondag, lees je hier zijn column. Lees al zijn columns terug in het archief.