Campagne voeren na een pijnlijk moment? Kijk naar de VVD en je weet precies hoe dat moet
De VVD gaat gehavend de campagne voor gemeenteraadsverkiezingen in, na het vertrek van Halbe Zijlstra. Maar de VVD is behoorlijk ervaren in doorgaan na een schadegeval.
VVD-Kamerlid Han ten Broeke doet er niet moeilijk over. Voor de VVD zijn het 'loodzware dagen', zegt hij op Twitter. Hij spreekt zelf over het verlies van minister Halbe Zijlstra van buitenlandse zaken. Maar wat het vooral loodzwaar maakt, zit hem in meer. Net als alle andere partijen moet de VVD zich van zijn beste kant laten zien, nu over een maand de gemeenteraadsverkiezingen zijn.
Is het aftreden van Zijlstra, zoals De Telegraaf schrijft, inderdaad 'een mokerslag' voor de VVD? Zeker is dat het niet goed uitkomt. Iedere partij wil liever aan verkiezingen beginnen zonder zich op straat steeds te hoeven verdedigen tegen half grappig bedoelde sneren. 'De VVD, allemaal Halbe waarheden'.
De integriteitscommissie maakt geen haast met conclusies over Van Haga
En dan loopt op de achtergrond nog die tikkende tijdbom, het lopende integriteitsonderzoek naar Wybren van Haga. Een commissie van de VVD onderzoekt of Van Haga zich als huisbaas in Amsterdam wel volgens de regels heeft gedragen, nadat uit publicaties in Het Parool en NRC bleek dat Van Haga zich iets meer dan hij eerst liet merken, met zijn verhuurbedrijf bezighoudt. Van Haga verhuurt via zijn bedrijf Sjopperdepop tientallen panden in Amsterdam, aan meer huurders dan is voorgeschreven. En hoewel zijn bedrijf sinds zijn Kamerlidmaatschap officieel 'op afstand' zou staan, ontdekte NRC dat hij zich nog altijd persoonlijk met de verhuur bezighoudt, bijvoorbeeld door zijn huurders te dreigen met doorberekening van de eventuele boetes die hij opgelegd krijgt.
Tekst loopt door onder de afbeelding
De integriteitscommissie maakt geen haast met het publiceren van conclusies. Het zou natuurlijk goed uitkomen als de gemeenteraadsverkiezingen er éérst waren. Bovendien leunt de coalitie op 76 zetels, dus het is van het grootste belang dat de zetel van Van Haga, mocht hij weggestuurd worden, wel van de VVD blijft. Alle reden behoedzaam te blijven.
Het nare gevoel komt voor de VVD niet eens alleen uit Den Haag. Het heeft niet alleen te maken met steeds weer dat gerommel in de partij. Er is bij de liberalen ook vrees voor de lokale partijen. Iedere verkiezing opnieuw halen die betere resultaten. Iedere verkiezing verder is het argument dat de lokalen maar amateurs zijn, minder geldig. Het is voor menig landelijke partij een griezelige ontwikkeling, die voor de VVD nog net even griezeliger is. Juist het liberale electoraat wijkt vaak uit naar een lokaal alternatief.
Niet klagen
Maar de VVD zal nooit zeggen: we hebben het moeilijk. Nooit zullen de plaatselijke partijleden klagen dat de landelijke partij ze dwarszit. Ze twitteren er niet over, schrijven geen ingezonden brieven. Ja, vervelend vinden ze het wel, maar een narrig woord komt maar moeilijk over hun lippen. Ze maken een grapje, doen hun partijbutton op en gaan de straat op. Als er een probleem is, dan lopen de vrijwilligers bij de VVD gewoon een tandje harder.
Afgelopen dinsdagavond, een paar uur nadat Halbe Zijlstra met een snik in zijn stem de politiek vaarwel zei, ging staatssecretaris van sociale zaken en werkgelegenheid Tamara van Ark bijvoorbeeld gewoon naar Amsterdam. Daar zou ze met ondernemers praten, ergens in een zaaltje, en dus kwam ze en vertelde daar onder meer hoeveel waarde werk aan het leven van een mens geeft.
Van Ark had alle reden gehad om het bezoek af te zeggen. De ondernemers zouden haar vast begrepen hebben - ze was de afgelopen vier jaar de andere helft van Halbe Zijlstra geweest. Hij fractievoorzitter, zij vicefractievoorzitter. Samen hielden ze de kikkers in de VVD-fractiekruiwagen, bezwoeren ze crises, maakten ze mee dat Kamerleden fouten maakten en disciplineerden ze waar ze konden.
Tekst loopt door onder de afbeelding
Ze trokken samen de partij door. Eerst bij de verkiezingen voor Provinciale Staten in 2015, toen kort tevoren zowel Fred Teeven als Ivo Opstelten moest aftreden. In een landelijke avondkrant was toen de analyse dat het aftreden van de twee VVD-bewindslieden desastreus voor de verkiezingen zou zijn. Maar uiteindelijk werd de VVD toch de grootste partij. Natuurlijk weet niemand of het VVD-succes groter was geweest zonder de vlekken op het blazoen, maar bij de VVD leerden ze toen de les: de mensen maakt een afgetreden minister helemaal niet zo veel uit.
Die les werd bevestigd toen een jaar later weer een VVD-minister zijn tas moest pakken: Ard van der Steur. Zijn vertrek was nota bene zeven weken voor de Tweede-Kamerverkiezingen van 2017. Ook toen weer werd de VVD de grootste partij.
Toverspreuk
Dat zal na 21 maart niet weer gebeuren - alle tekenen wijzen erop dat lokale partijen samen de grootste partij zullen zijn. Maar ook die dreiging gaan de liberalen met opgeheven hoofd tegemoet. Op het hoofdkantoor verzonnen ze een soort van toverspreuk die lokale twijfelaars richting VVD moet trekken: de VVD is óók een lokale partij. Uit de verkiezingsprogramma's:
'De VVD Beemster is een lokale partij met een landelijke dekking'.
'De VVD Den Bosch is een lokale partij met een landelijk netwerk'.
'De VVD Zeist maakt als lokale partij met een landelijk netwerk een groot verschil'.
'VVD Doesburg is een lokale partij met een landelijk netwerk. We zijn ons er terdege van bewust dat landelijke standpunten niet altijd direct aansluiten op wat we lokaal nodig hebben'.
En dan is er nog het geheime wapen van de VVD: Klaas Dijkhoff
Zo kunnen de partijvrijwilligers als lokale en als landelijke partij langs de deuren, waar ze meteen kunnen laten zien dat een landelijke partij in ieder geval over meer geld kan beschikken. Want van iedereen die aan de VVD-campaigners belooft dat hij op 21 maart zal gaan stemmen, wordt naam en adres genoteerd. Een dag voor de verkiezingen krijgen die mensen een VVD-ansichtkaart in de brievenbus om ze aan hun belofte te houden.
En dan is er nog het geheime wapen van de VVD: fractievoorzitter Klaas Dijkhoff. Slim, welbespraakt, grappig - Dijkhoff is een echt stemmenkanon, dat vanaf dit weekend met volle kracht zal worden ingezet. Zondagavond treedt hij op in 'College Tour', waar hij onder meer zal toegeven dat hij best premier zou kunnen zijn.
Tekst loopt door onder de afbeelding
Eerder deze week voegde Dijkhoff op Facebook al een nieuwe dimensie toe aan het 'normaal doen' van Rutte, die daarmee in 2017 electoraal terrein herwon. Nu 'doen' het thema is van de VVD-gemeenteraadsverkiezingen, zoomt Dijkhoff in op de vraag wat dat 'normaal' eigenlijk is.
Op Facebook schreef hij eerder deze hoe hij met zijn geweten worstelde, omdat hij wel bewondering had gevoeld voor de Vlaamse televisiepresentator die plots als vrouw op televisie kwam, maar ook had moeten lachen om de persiflage van René van de Gijp over die metamorfose. 'Deug ik nou?', vroeg Dijkhoff.
Als de VVD maar vaak genoeg zegt dat de leugen van Zijlstra een kleine faux pas was, dan blijft die boodschap misschien wel bij het publiek hangen
Zijn eigen antwoord: ja
"Ik vind dat Gijp gewoon een grap moet kunnen maken. Ik vind dat ik daar ook om mag lachen. Ik vind dat ik tegelijkertijd respect kan hebben voor Bo Van Spilbeeck", zei Dijkhoff, die ruimte vroeg voor mensen die 'nog moeten wennen' en 'hun ongemak uiten in grapjes'.
"Hoe goed bedoeld ook, anderen alleen nog maar zien als een zwakke groep waar je geen grappen over mag maken, is ook geen toonbeeld van iets normaal vinden", zegt Dijkhoff.
Zondagavond in College Tour zal Klaas Dijkhoff zeggen dat de leugen van Halbe Zijlstra wat hem betreft geen reden was om op te stappen. Dat hij zelf dacht dat het 'een lelijke kras op zijn neus' zou zijn, maar niet meer dan dat, al zou het beter geweest zijn als Zijlstra en Rutte het eerder hadden bekend.
Ook dat is strategie: als de VVD maar vaak genoeg zegt dat de leugen van Zijlstra een kleine faux pas was, dan blijft die boodschap misschien wel bij het publiek hangen.
Of dat de liberalen zal lukken, is speculatie, maar zeker is dat de VVD inmiddels wel weet hoe het moet, een verkiezingscampagne voeren na een pijnlijk moment. Een mokerslag werd zoiets nooit.
Lees ook:
- De premier weigerde Zijlstra's vertrek deze 'onvermijdelijk' te noemen. Rutte hecht zwaar aan politieke vriendschap. Misschien soms iets té zwaar.
- Hoe de leugen van Halbe Zijlstra onhoudbaar werd