Politieke thriller rond gevangen Hongkongse boekverkoper die - waarschijnlijk onder dwang - hulp Zweden afwijst

Ontspannen zegt boekverkoper Gui Minhai dat hij geen hulp nodig heeft. Niet van het Westen en al helemaal niet van de Zweedse overheid, die hem met diplomatieke druk en formele protesten uit de klauwen van het Chinees staatsapparaat probeert te krijgen. Achter de 53-jarige boekverkoper staan twee politiemannen, tegenover hem journalisten.

Glimlachend zegt hij wat de Volksrepubliek China wil horen. 'Ik ben tot schaakstuk van Zweden gemaakt. Mijn heerlijke leven is kapot en ik zal de Zweden nooit meer vertrouwen.'

Zweeds staatsburger

Gui is al tientallen jaren geleden genaturaliseerd tot Zweeds staatsburger. De afgelopen tien jaar verdiende hij vanuit zijn standplaats Hongkong goed aan het schrijven en uitgeven van honderden politieke roddelboeken. Die pennevruchten bestaan uit geruchten met hier en daar een feit, overgoten met ladingen seks en machtsmisbruik. Nu zouden Gui's eigen lotgevallen goed zijn voor een politieke thriller.

Dit weekeinde wordt Gui voor de camera's gezet met een duidelijke boodschap voor de Zweden: 'Ik wil niet dat Zweden doorgaat met sensationaliseren van wat er met me is gebeurd. ... Ik ben een schaakstuk  voor Zweden. Ze hebben me opgezet de wet te overtreden.' Met zo'n bekentenis, die volgens verschillende mensenrechtenorganisaties en de dochter van Gui onder dwang tot stand is gekomen, slaat China de Zweedse regering alle argumenten uit handen: Gui keert zijn eigen land immers de rug toe.

Oude veroordeling

De beklemmende intrige rond Gui begint in oktober 2015, als hij uit zijn Thaise vakantiehuis verdwijnt. Hij duikt op in een Chinese gevangenis. Net als vier andere collega's uit het Hongkongse uitgeverswereldje dat zich specialiseert in smoezelige speculatieboekjes over China's hoogste leiders. De brutaliteit waarmee Chinese veiligheidsdiensten over de grens opereren schokt de wereld.

De Chinese overheid houdt vol dat Gui en kompanen vrijwillig naar China zijn gegaan. Voor de staatstelevisie ontkent Gui te zijn ontvoerd; hij zegt zich te hebben gemeld uit schuldgevoel over een oude veroordeling. Hij heeft ooit onder invloed een jonge vrouw doodgereden. Terwijl de andere verdwenen boekverkopers terugkeren naar Hongkong, zit Gui anderhalf jaar in de gevangenis.

Arrestatie

Als hij vrijkomt zegt zijn dochter, die in Engeland studeert, dat de Chinese overheid hem nog steeds onder toezicht houdt. Eind januari brengen Zweedse diplomaten Gui naar Beijing. Daar zou op de Zweedse ambassade een arts op hem wachten die hem onderzoekt voor klachten die volgens Gui's dochter duiden op de fatale spierziekte ALS. Eenmaal in de ambassade is het plan dat Gui naar Zweden vertrekt. Voordat het gezelschap echter Beijing bereikt, plukt een tiental politiemannen in burger Gui voor de ogen van de Zweedse diplomaten uit de trein. Later wordt bevestigd dat Gui opnieuw in detentie zit op verdenking van het lekken van staatsgeheimen.

Zweden protesteert. Beijing geeft geen krimp. 'Westerse regeringen moeten hun nieuwe genaturaliseerde burgers leren dat buitenlandse paspoorten in China geen amuletten zijn,' aldus de populistische krant Global Times in een hoofdartikel.

Volgens Chinaspecialist Sophie Richardson van de mensenrechtenorganisatie Human Right Watch is het hoog tijd dat de Europese Unie een vuist tegen China maakt. Individuele landen die protesteren krijgen een 'diepvriesbehandeling' van Beijing. Dat maakt westerse druk op Beijing weinig effectief, aldus Richardson. 'Westerse landen moeten beseffen dat hun eigen burgers nu ook kwetsbaar zijn. China  aarzelt niet zijn autoritaire aanpak te exporteren, en daar komt Beijing gewoon mee weg. Ziet de EU dat pas in als China in Stockholm of andere Europese steden mensen ongestraft van straat plukt?'