Deze Duitse stad wordt gespleten door incidenten met vluchtelingen én met extreemrechts

Op het plein voor het centrale winkelcentrum drommen zaterdagmiddag duizend mensen samen. Kinderen zwaaien met ballonnen en rozen die blad voor blad ten prooi vallen aan de snijdende februariwind. Kliekjes linkse punkpubers lopen rond met linnen tasjes met de tekst 'love music, hate fascists.'  

Er is een aanzienlijke afvaardiging aanwezig van de 4.500 vluchtelingen die de gemeente in de afgelopen twee jaar opnam, voornamelijk jonge mannen uit Syrië en Afghanistan. Op het podium regent het woorden als 'cohesie' en 'moraal.' Er wordt geklapt en gedanst. Op een ander plein, vijftien politiebusjes en een paar rijen ME'ers verderop, vindt een minstens dubbel zo grote rechtse demonstratie plaats. Men draagt er zwart. De enige kleur op het plein is de Duitse driekleur.

Eenrichtingsverkeer

Ook hier dragen jongeren linnen tasjes, gedrukt door de extreemrechtse Identitaire Beweging. Tekst: 'Duitsland blijft Duits.' De hoofdmoot van de aanwezigen bestaat uit vijftigplussers met AfD-speldjes op hun revers en een paar dozijn klassieke neonazi's met slecht gezette runentatoeages. De sprekers oogsten applaus met oneliners als: 'Integratie is eenrichtingsverkeer' en: 'Het meest wezenlijke verschil in een samenleving is het verschil tussen het eigene en het vreemde.'

Voor de mensen op dit rechtse plein begon de ellende vorig jaar toen een 80-jarige vrouw doodgestoken werd gevonden in haar leeggeroofde appartement. De rechtszaak loopt nog, maar de hoofdverdachte is een Syrische vluchteling van 18 jaar.

Asielpolitiek

Begin januari overvielen Syrische jongens een winkelend echtpaar. In dezelfde week verwondde een andere Syriër een Duitse jongen met een mes in zijn gezicht, nadat deze hem zou hebben beledigd. Die jongens zitten in voorarrest.  

Eigenlijk, zeggen de mensen hier, begon het met de asielpolitiek van Angela Merkel. "Ik ga 's avonds het huis niet meer uit", zegt Christa (67), bibberend in haar bruine bontjas. Haar man Karsten (64) voelt zich 'erg onprettig' als hij 'op elke hoek groepjes buitenlanders' tegenkomt. "Wat doen die daar, denk ik dan, in mijn stad?" Omstanders sissen hen intussen toe dat ze niet met de 'leugenpers' mogen praten, daarom willen ze hun achternaam niet in de krant. In het linkse kamp ontkent niemand dat de steekpartijen door de Syrische jongens hebben plaatsgevonden, maar men vindt ze niet representatief voor de hele populatie. "In Syrië is het ook niet normaal dat jongens met messen op andere jongens insteken", zegt Mohammed Nour Aldosh (22).

Ook Uwe (52), vertegenwoordiger in autowasinstallaties, ziet de vluchtelingen in het algemeen niet als probleem. "Je hebt ijverige mensen en luie mensen, zeg ik altijd. En ik zie veel ijverige vluchtelingen, bijvoorbeeld in ons bedrijf." Hij is naar de demonstratie gekomen om mannen als Nour Aldosh een hart onder de riem te steken. Ook Uwe koestert een diep wantrouwen tegen media, 'niks persoonlijks', en wil daarom niet met achternaam in de krant. Volgens hem en de andere mensen op het linkse plein begonnen de problemen al in de zomer van 2015, toen een groep neonazi's met geweld probeerde te verhinderen dat er een klein AZC in Cottbus werd gevestigd. Uit cijfers van de politie blijkt dat een op de vijf extreemrechtse incidenten in Brandenburg vorig jaar in Cottbus plaatsvond.

Incidenten

Op Oudjaar werden twee Afghaanse jongens door neonazi's in elkaar geslagen. Het gebeurde in hun eigen huis, omdat de bewakers van het gebouw met de belagers onder een hoedje speelden. Vorige week liepen honderd neonazi's met fakkels langs het plein voor het winkelcentrum. De politie greep niet in. Mohammed Nour Aldosh heeft al twee keer hakenkruizen van zijn brievenbus moeten poetsen. In het rechtse kamp doen ze dit soort incidenten af als 'leugens van de linkse leugenpers.' In Nederland, zo toonde een 'robuust onderzoek' van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum vorige week, heeft de komst van een asielzoekerscentrum geen invloed op de criminaliteit in de betreffende stad.

In Duitsland is dat anders. Een exacte Duitse equivalent van dat onderzoek bestaat niet, maar criminaliteitscijfers van de politie en de Binnenlandse Veiligheidsdienst tonen dat tussen 2015 en 2016 de criminaliteit met bijna 7 procent is toegenomen en dat die toename grotendeels verklaarbaar is uit delicten gepleegd door vluchtelingen. Kanttekening is wel dat het merendeel van de incidenten in asielcentra tussen vluchtelingen plaatsvond.  

De komst van de vluchtelingen stuwde ook het aantal incidenten omhoog waarbij extreemrechts geweld gebruikte tegen buitenlanders. In 2016 werden 918 geweldsdelicten gemeld, het hoogste aantal sinds 1990.

Gezwicht

De escalatie in Cottbus is niet representatief voor de situatie in Duitsland. Wel voor sommige steden in het voormalige Oost-Duitsland, waar de ontevredenheid, de AfD en de extreem-rechtse scene groot zijn.

In Cottbus lijkt toenadering tussen de twee partijen even ver weg als harmonie tussen de jugendstil-pronkvilla's en de praktische DDR-bouw die samen het stadbeeld bepalen. Om verdere incidenten te voorkomen heeft burgermeester Holger Kelch (CDU) bij de deelstaatregering bedongen dat Cottbus voorlopig geen vluchtelingen meer hoeft op te nemen. Volgens de linkse demonstranten is de burgermeester daarmee gezwicht voor rechts. Mohammed Nour Aldosh wil desalniettemin in Cottbus blijven. "Het lijkt heel erg nu, maar het is hier geen oorlog. Ik heb hier vrienden. Ook Duitse."