Museum Manchester verwijdert doek met blote meisjes

Een nieuwe mijlpaal in de #MeToo-discussie. De Manchester Art Gallery heeft een populair Victoriaans schilderij met zeven halfblote meisjes van de muur gehaald. Met de tijdelijke verwijdering wil het gemeentelijke museum een discussie losmaken over hoe in de moderne tijd om te gaan met „ongemakkelijke” kunstwerken. Dat lijkt te lukken.

Het gaat om Hylas en de nymfen , een uit 1896 daterend doek van J.W. Waterhouse (1849-1917). In realistische stijl verbeeldde de Britse schilder een verhaal uit de Griekse mythologie. Hylas, een knecht van Herakles, wordt door zeven waternimfen een vijver ingelokt. Van sommige van de jonge vrouwen steken de pronte borsten boven de waterlelies uit.

Volgens conservator Clare Gannaway bezit de Manchester Art Gallery wel meer schilderijen die „lastige kwesties over geslacht, ras en representatie” aan de orde stellen. Het schilderij van Waterhouse hing altijd in een galerij die ‘Op zoek naar schoonheid’ is genoemd. Daar hangt een verzameling schilderijen die Gannaway in een interview met BBC Radio4 als „zeer ouderwets” bestempelt. „Vrouwen worden of als passieve schoonheden afgebeeld, dan wel als femmes fatales.”

Gannaway koos voor het schilderij van Waterhouse omdat het zo populair is bij de bezoekers van het gemeentemuseum. Ze noemt de actie „provocerend”. „In de omgang met geschiedenis en kunstgeschiedenis zijn stappen gezet. Ons museum heeft dat mogelijk nagelaten.” In de museumwinkel zijn ook de ansichtkaarten van het schilderij verwijderd.

Preuts

De Manchester Art Gallery heeft tot de verwijdering besloten in samenspraak met kunstenares Sonia Boyce. Zij maakt over de actie een video, die in maart op een tentoonstelling van Boyce in het museum te zien zal zijn.

Bezoekers worden uitgenodigd te reageren. Op de plek waar het schilderij hing, is de muur volgeplakt met gele plaknotities met teksten als: „Feminism gone mad” en „Creëer of toon kunst die de huidige ideologieën weergeeft naast klassieke stukken. Voor beide is ruimte.”

Ook buiten het museum is heftig op de actie gereageerd. Hoogleraar Liz Prettejohn, samensteller van een Waterhouse-tentoonstelling in de Royal Academy in Londen in 2009, noemt de verwijdering de wereld op zijn kop. „De Victorianen zijn altijd bekritiseerd omdat ze zo preuts zouden zijn. Maar nu lijkt het er toch op dat wij de rol van moraalridder hebben aangenomen.”

Hylas en de nymphen hing tien jaar geleden in het Groninger Museum op de tentoonstelling J.W. Waterhouse – Betoverd door vrouwen. Met 143.000 bezoekers is dat nog altijd een van de bestbezochte tentoonstellingen uit de geschiedenis van het museum.

NRC-recensent Gijsbert van der Wal liet de vermeende vrouw-onvriendelijk blik van Waterhouse onvermeld in zijn bespreking. Hij toonde zich enthousiast, waardeerde de expositie met vier ballen, en noemde de schilderijen van Waterhouse „vernuftig geregisseerde toneelstukken”.

Andreas Blühm, de directeur van het Groninger Museum, heeft gemengde gevoelens bij de actie van zijn Britse collega’s. „Discussie is altijd goed. Maar ik kan me voorstellen dat sommige bezoekers balen dat ze de Waterhouse nu niet kunnen zien.”

New York

De verwijdering doet Blühm denken aan de discussie die 120 jaar geleden in de Duitse Rijksdag werd gevoerd over wetgeving die prostitutie verbood. „Die wens om alles wat onzedelijk was te verwijderen, werd toen meteen belachelijk gemaakt. Over beelden van naakte vrouwen in fonteinen werden toen gordijnen gehangen. Ik vind het hilarisch dat de discussie ruim een eeuw later nog niet erg gevorderd is.”

De actie van de Manchester Art Gallery volgt twee maanden na de start van een handtekeningenactie in New York. De petitie wil voor elkaar krijgen dat het Metropolitan Museum of Art het uit 1938 daterende schilderij Dromende Thérèse van Balthus verwijdert. De Franse schilder heeft op het schilderij zijn buurmeisje in suggestieve pose geportretteerd. Ruim 11.000 mensen hebben de petitie inmiddels getekend.