Dit is een artikel uit het NRC-archief De artikelen in het archief zijn met behulp van geautomatiseerde technieken voorzien van metadata die de inhoud beschrijven. De resultaten van deze technieken zijn niet altijd correct, we werken aan verbetering. Meer informatie.
Bekijk hele krant

NRC Handelsblad

Memo op straat. Gaat Trump nu achter onderminister Rosenstein aan?

De Amerikaanse president Donald Trump heeft vrijdag het langverwachte ‘Nunes-memo’ over de FBI vrijgegeven. Is dit de opmaat naar het ontslag van onderminister Rosenstein, om zo het Rusland-onderzoek te dwarsbomen?

Donald Trump op vrijdag nadat hij toestemming gaf voor het publiceren van het omstreden ‘Nunes-memo’.
Donald Trump op vrijdag nadat hij toestemming gaf voor het publiceren van het omstreden ‘Nunes-memo’. Foto Michael Reynolds/EPA

Na een akkoord van president Trump hebben de Republikeinen in het Congres op vrijdagmiddag de geheime notitie vrijgegeven die vooroordelen van de FBI en het ministerie van Justitie in het zogeheten Rusland-onderzoek zou moeten bewijzen.

De inhoud van het ‘Nunes-memo’ beantwoordt niet aan de spanning die wekenlang door Republikeinen en conservatieve media is opgebouwd. Maar de publicatie kan een kettingreactie in gang zetten, met mogelijk het ontslag van hooggeplaatste functionarissen in de inlichtingenwereld als gevolg.

Ook kan het onderzoek van speciaal aanklager Robert Mueller naar Russische inmenging in de presidentsverkiezingen beïnvloeden. Trump zei dat „veel mensen zich moeten schamen”, en hintte tegenover journalisten op het ontslag van plaatsvervangend minister Rod Rosenstein van Justitie. Rosenstein staat tussen Trump en Mueller, en kan een ontslag van Mueller tegenhouden. Vorige week al verdween de plaatsvervangend directeur van de FBI, Andrew McGabe. Volgens de officiële verklaring nam hij ontslag, maar Trumps zoon Donald Trump jr. suggereerde op Twitter dat hij ontslagen was om het Nunes-memo.

Berucht dossier

De notitie is geschreven door de Republikein Devin Nunes, voorzitter van de Inlichtingencommissie in het Huis van Afgevaardigden. Zijn ‘memo’, vier pagina’s lang, gaat vooral over het FBI-onderzoek naar een adviseur van Trump, Carter Page. De FBI luisterde Page af. Daarvoor was speciale toestemming nodig, een zogeheten ‘FISA warrant’.

Daarvoor kreeg de dienst enkele malen toestemming bij een rechter. Maar de FBI baseerde zich, volgens Nunes, bij de aanvraag op informatie uit een berucht ‘dossier’, dat mede betaald was door de Democraten. Dat is het zogeheten Steele-dossier, geschreven door een Britse voormalig geheim agent. In het dossier staan nooit bewezen beschuldigingen over Trumps relaties met Rusland. Trump zou onder meer chantabel zijn.

Hiermee zijn volgens Nunes twee dingen aangetoond. Ten eerste is het hele Rusland-onderzoek in de kern gebaseerd op partijdige informatie. Ten tweede zou het bewijzen dat er anti-Trump-sentimenten leven bij de FBI.

Maar in de notitie staat ook dat er al veel eerder FBI-onderzoek werd gedaan naar banden tussen Russische functionarissen en een lid van Trumps team. Adviseur George Papadopoulos had openlijk gepraat over belastende informatie die hij kon krijgen via Rusland over Hillary Clinton, Trumps tegenstander. Hierop werd al in de zomer van 2016 een onderzoek gestart. Papadopoulos heeft inmiddels erkend dat hij gelogen heeft tegen de FBI. Als de FBI al ver voor het Steele-dossier onderzoek deed, ondergraaft dat de centrale stelling in Nunes’ notitie.

Watergate zou verbleken

Wekenlang probeerden Trump-gezinde media en Republikeinen de Nunes-notitie op te blazen tot een groot schandaal. Volgens tv-presentator Sean Hannity (Fox News) zou de Watergate-affaire erbij „verbleken als een verkeersboete”. Hij was een van de belangrijkste voorstanders om het document vrij te geven.

De inlichtingendiensten waarschuwden vooraf voor de gevolgen van publicatie. De dienst had „grote zorgen” over het memo, omdat het feiten zou weglaten en inaccuraat zou zijn. Ook de Democraten, en enkele Republikeinen, waren fel tegen. De Republikeinse senator John McCain zei in een verklaring: „De laatste aanvallen op de FBI en Justitie dienen geen Amerikaanse belangen. Van geen partij, niet van de president, alleen die van Poetin.”

Nu het Rusland-onderzoek van Mueller vordert, nemen de aanvallen van het Witte Huis op de inlichtingendiensten toe. Trump heeft in dit dossier voor escalatie gekozen. De president heeft al vaak gezegd dat er geen samenwerking was tussen zijn campagneteam en Rusland. Trump blijft daarom de confrontatie zoeken met de inlichtingendiensten, uitgerekend de instituties die altijd nauw verwant waren aan de Republikeinen. Vrijdag schreef de president op Twitter: „De hoogste leiders en onderzoekers van de FBI en Justitie hebben het heilige onderzoeksproces gepolitiseerd, ten gunste van de Democraten. Dat was korte tijd geleden nog ondenkbaar geweest.”