Russen hacken vanuit een betonblok in Zoetermeer

Het is misschien wel het lelijkste gebouw van Nederland: het hoofdkantoor van de AIVD in Zoetermeer. De Nederlandse geheime dienst zetelt achter grauw beton en vaal spiegelend glas. Wie er als gast naar binnen wil, moet door twee veiligheidssluizen en alle elektronica, ook een mobiele telefoon, inleveren. ,,We zijn geen geheime dienst, maar wel een dienst met geheimen”, zeggen de woordvoerders steevast.

Vanuit dit gebouw bespiedde een team van Nederlandse staatshackers vanaf de zomer van 2014 maandenlang hun Russische concurrenten terwijl die op hun beurt weer de Amerikanen infiltreerden, zo werd donderdagavond bekend na onderzoek van Nieuwsuur en de Volkskrant (zie kader).

Het was letterlijk bespieden: de Nederlanders wisten niet alleen toegang te krijgen tot het computersysteem van de Russische hackgroep Cozy Bear, ze hackten ook een beveiligingscamera op een gang van hun hoofdkwartier, in de buurt van het Rode Plein, en keken mee wie de kamers in en uit gingen. ,,De ultieme smoking gun. Meekijken met een hacker terwijl hij achter zijn toetsenbord bezig is. Beter wordt het niet”, reageerde Rickey Govers, een van Nederlands bekendste hackers.

Zoals dat gaat met geheime informatie van veiligheidsdiensten: niemand wil het bevestigen of ontkennen. Wel stelde minister Ollongren van Binnenlandse Zaken dat ze ‘trots op de Nederlandse veiligheidsdiensten is’ en vindt dat ze ‘goed werk doen’. Bij dat ‘goede werk’ helpt het dat de AIVD al relatief lang inzet op offensief hacken én dat Amsterdam met AMS-IX een groot knooppunt van wereldwijde internetverbindingen in huis heeft.

Maar wie zijn het dan, die cyberspionnen? Ze behoren tot de hackunit van het Joint Sigint Cyber Unit, een gezamenlijke dienst van de AIVD en de militaire inlichtingendienst MIVD die sinds 2014 bestaat. Er werken zo’n 300 mensen, maar de hack-afdeling zou een relatief klein onderdeel zijn, een ‘paradepaardje’. Ze houden zich er dan ook bezig met, in jargon, CNE en CNA: Computer Network Explotation en Attacking. Oftewel: ze mogen computersystemen binnendringen en, als nodig, ze nog aanvallen en lamleggen ook.

Het is een baan die je niet op je Linkedin-pagina zet. Voor de buitenwereld werken deze mensen ‘bij een ministerie’, waar ze ‘iets met computers’ doen. Wat we wel weten is dat de dienst hard bezig is jonge whizzkids te recruteren. De dienst organiseert twee weken durende summerschools ‘op een geheime locatie’ waar ze studenten warm probeert te maken voor een toekomst bij de dienst.

De gemiddelde leeftijd op de cyber-afdelingen ligt duidelijk lager dan op de afdelingen met klassieke analisten. Meer ‘hoodies’ dan ‘pakken’. In een vacature wordt medewerker ‘Peter’ omschreven als ‘haalde zijn bachelor ICT in Amsterdam, houdt van gamen en Star Wars en doet op hoog niveau aan badminton’.

De strijd om zulke ‘Peters’ is groot. De baas van de MIVD zei vorig jaar in Trouw: ,, De talenten staan voor een dilemma: kiezen voor het grote geld of bijdragen aan de veiligheid van Nederland.” Een ‘technisch cyberanalist’ kan bij de AIVD tussen de €3.560 - €5.292 verdienen, blijkt uit een vacature.

Maar de dienst beidt een groot ander voordeel dat onder meer hackers verleidt, stelt een insider uit de cyberbeveiligingswereld, die zelf ook kort bij de AIVD werkte: ,,Voor het grote geld hoef je het niet te gaan doen, maar je bent er wel maatschappelijk relevant en je mag er spannende dingen doen.” Zoals legaal de Russen hacken.