Op deze manieren keren IS-strijders 'druppelsgewijs' terug naar Nederland

Van wat ooit het kalifaat was, zo groot als de Amerikaanse staat Texas, is slechts een strookje grond aan de Syrisch-Iraakse grens over. Bommenwerpers en drones jagen er dagelijks de overgebleven jihadisten op. Toch verkiezen sommige IS’ers nog steeds het leven (of de dood) onder de zwarte vlaggen van de terreurbeweging.

Neem Syriëganger Thijs Belmonte, de roodharige Nederlander die ooit tussen het publiek te zien was, op het moment dat een IS-beul een slachtoffer onthoofdde. Hij waart nog ergens rond in de restanten van het kalifaat.

Maar er zijn er ook genoeg die wél weg willen, nu de omstandigheden voor aanhangers van IS steeds nijpender worden. Ze zijn opgejaagd, belaagd, uitschot in de ogen van anderen. Sommigen lukt het de weg naar buiten te vinden.

De afgelopen twee weken doken opeens vier Nederlandse Syriëgangers op in Turkije. Twee van hen zijn nu terug in Nederland (en zitten vast op de terreurafdeling van de gevangenis), twee anderen zitten nog in een Turkse cel. Het is de ‘druppelsgewijze’ terugkeer waar Nederlandse veiligheidsdiensten al een tijd voor waarschuwen. Zes manieren waarop ex-IS’ers het kalifaat ontvluchten.

Twee Nederlandse kinderen wonen sinds een maand in een flatje in de Tsjetsjeense hoofdstad Grozny. Dat zit zo: hun moeder (een Tsjetsjeense) vertrok eind 2014 met de twee kinderen (toen 7 en 8) vanuit Limburg naar Syrië. Daar trouwde ze met een IS-aanhanger. Na het uiteenvallen van het kalifaat werd die gearresteerd door Koerdische strijders, de vrouw en haar kinderen werden naar een vluchtelingenkamp gebracht. Van daaruit droegen de Koerden haar afgelopen december, via de Russen, over aan de Russische deelrepubliek Tsjetsjenië.

De vader van de twee kinderen zit met een dubbel gevoel. Hij is blij dat de kinderen ongedeerd het kalifaat uit zijn, maar het contact is nog steeds moeizaam. Hij is ook boos op de Nederlandse overheid. De zaak staat namelijk te boek als ‘kinderontvoering’, de (Nederlandse) vader van de twee kinderen wist niet van de plannen van zijn ex-vrouw om naar Syrië te gaan. Volgens hem bezochten Nederlandse autoriteiten de vrouw en kinderen in het vluchtelingenkamp. ,,Dat was hét moment geweest om hen naar Nederland te halen'', zegt de vader. ,,Maar het is niet gebeurd. Nederland doet zo weinig om die kinderen uit Syrië te halen, dat ik me er voor schaam.''

Duizenden IS’ers zijn in Syrië en Irak gevangen genomen. Veel van de mannen zitten in de gevangenissen en worden er verhoord en berecht. Honderden vrouwen zitten met hun kinderen vast in vluchtelingenkampen. Zeker, maar waarschijnlijk meer, Nederlandse vrouwen zitten in kampen in Noord-Syrië, waar ze met hun jonge kinderen onder erbarmelijke omstandigheden verblijven. Ze zijn vlak bij de grens met Turkije, maar kunnen geen oversteek maken: de Koerden die de kampen bestieren willen ze niet laten gaan. Nederland wil hen niet ophalen.

Honderden extremisten zijn inmiddels onder de radar verder getrokken met de jihadkaravaan: naar IS-kampen in Libië, Mali, Afghanistan of zelfs de Filipijnen. De grote vrees van de westerse inlichtingendiensten: Europese IS’ers die ongemerkt weer terugkeren in hun eigen land. De angst: ze hebben hun radicale gedachtegoed niet afgeschud en komen juist terug met het plan een aanslag te plegen.

Het consulaat bereiken is de heilige graal voor Nederlandse jihadisten met spijt, die terug naar ons land willen. Als ze één van de Nederlandse vestigingen in Syrië of Irak weten te bereiken, zijn ze zo goed als thuis. Het gaat er formeel aan toe. Het kan dat een advocaat vanuit Nederland al aangeeft hoe laat een jihadist zich zal melden. Tussen twee en drie bijvoorbeeld, waarna een telefoontje tussen advocaat en consul komt om de weg naar Nederland officieel vrij te maken. Onder begeleiding van de Marechaussee wordt de Syriëganger dan naar Nederland gevlogen. Eenmaal hier volgt de terreurafdeling van de gevangenis. Sommige jihadisten kijken er naar uit als een vermoeide reiziger naar een vijfsterrenhotel, vooral omdat de omstandigheden in onder meer de kampen penibel zijn.