Onderzoekers krijgen bakken kritiek nadat ze dodelijk, uitgestorven virus maken in labo en werkwijze publiceren

Canadese onderzoekers hebben zowat de hele academische wereld op hun nek gekregen nadat ze in een labo een variant van het dodelijke pokken-virus hebben gesynthetiseerd. De voornaamste kritiek is dat de wetenschappers hun methode in detail beschrijven in een wetenschappelijke publicatie. Critici vrezen dat deze informatie in de verkeerde handen, dodelijke gevolgen kan hebben. “Het doel van de studie is zogenaamd pokken bestrijden, een ziekte die niet meer bestaat”, vertelt viroloog Marc Van Ranst, “maar door zo’n protocol te publiceren, wordt de kans dat die ziekte terugkomt groter”.

Arthur De Meyer

Opgelet! Dit artikel bevat medische foto’s die mogelijk schokkend kunnen zijn.

De pokken is een dodelijke ziekte die, volgens de Wereldgezondheidsorganisatie sinds 1980 uitgeroeid is. Zowat 30% van patiënten die het kregen, zijn overleden aan de gevolgen. Zij die het overleefd hebben, zijn doorgaans blind geworden en van kop tot teen bedekt in littekens, als gevolg van de blaasjes die de ziekte met zich meebrengt. Nu hebben twee Canadese onderzoekers University of Alberta de uitgestorven paarden-pokken gemaakt dankzij genetisch knip- en plakwerk. De bedoeling was om de, naar eigen zeggen, oer-variant van de pokken te bestuderen om een beter vaccin te maken.

Critici zijn woest omdat de huidige vaccins effectief zijn. Zij menen dat extra onderzoek onnodig is omdat de pokken (epidemisch) uitgeroeid zijn. Bovendien vrezen ze dat mensen met malafide bedoelingen, met die gedetailleerde instructies, de dodelijke variant van de ‘menselijke pokken’ kunnen maken. “Als je paarden-pokken kan maken, is de menselijke variant een koud kunstje, erg moeilijk is dat niet”, aldus professor en viroloog Marc Van Ranst. Het ‘recept’ voor een ‘biologische wapen’ ligt volgens hen letterlijk te grabbel op het internet. De resultaten werden op 18 januari 2018 gepubliceerd.

“Wat mij betreft is dit zinloos onderzoek. Het is onnodig, ik zie geen enkel voordeel in het maken van uitgestorven virussen in proefbuizen. Het doel van de studie is - zogenaamd - pokken bestrijden, een ziekte die niet meer bestaat. Maar door zo’n protocol (de werkwijze, instructies nvdr.) te publiceren, wordt de kans dat die ziekte terugkomt eigenlijk groter”.

© BELGAIMAGE

Prestige, marketingstunt?

“Tonix, het bedrijf dat het onderzoek financieert, zit op de beurs en doet het momenteel niet bepaald goed”, vertelt de professor nog. “Mogelijk doen ze dit gewoon om hun prestige op te poetsen, al gaat dit volstrekt averechts werken, ze gaan hier bakken kritiek voor krijgen. Ook, die onderzoekers zijn geen vaccins aan het maken, die zijn gewoon virussen in proefbuizen aan het kweken. Er zijn veel betere en veiligere manieren om vaccins te maken, zo kan je DNA-vaccins maken met het genoom van een virus zonder het volledig werkende organisme te maken.”

Een groot twistpunt is dat de publicatie vrij toegankelijk is. “Dat is het nadeel van zulke ‘open acces’ publicaties”, vertel toxicoloog Jan Tytgat. “De bedoeling van die publicaties is om academisch onderzoek te democratiseren. Een abonnement op wetenschappelijke publicaties is veelal duur, met zulke gratis ‘open acces’ publicaties hebben individuen, ook in derdewereldlanden, toegang tot wetenschappelijke publicaties.”

© BELGAIMAGE

“De mogelijkheden van de genetica zijn enorm, maar er zijn ethische bezwaren en ik hou mijn hart vast. Kijk maar naar de uitvinding van dynamiet. De uitvinders daarvan hadden toen geen oorlogsvoering op het oog.”

“Als onderzoek gebruikt kan worden, om wapens te maken of om terreur te zaaien, moet je als wetenschapper goed overwegen of het het waard is”, vertelt Van Ranst nog. “Is dit het grotere goed waard? Bij dit onderzoek is dat er met de haren bijgesleurd. Ook laten we eerlijk zijn. PLOS One is een deftige journal, niets op aan te merken, maar het is geen ‘Science’ of ‘Nature’.”

Voortgaan op 18de-eeuws onderzoek

De Canadese onderzoekers zeggen dat hun onderzoek wel degelijk nuttig is. In de 18de eeuw had een onderzoeker al vastgesteld hoe koeien-pokken (een variant van de pokken die enkel runderen treft) vreemd genoeg boeren relatief immuun maakte voor de menselijke pokken. Op basis van die bevinding kregen de onderzoekers het idee om paarden-pokken te bestuderen. Gezien de paarden-pokken ook uitgeroeid zijn en dat de CDC (Centers for Disease Control en Prevention, een Amerikaanse overheidsdienst voor volksgezondheid) het laatste levende staal van het virus hen niet wou overhandigen, hebben ze het dan maar zelf gemaakt.

© AFP

“Het doel van Tonix is om een breder en effectiever vaccin te ontwikkelen dat de algemene bevolking beter zou beschermen”, aldus Seth Lederman, CEO van het bedrijf. Vooral omdat de huidige globale generatie niet gevaccineerd is, is een nieuwe epidemie niet onmogelijk, stelt hij. Volgens Van Rans is “die kans is veelal klein”.

Toch ruimte voor verbetering?

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie kan het huidige pokken-vaccin een gevaarlijke allergische reactie veroorzaken bij 1 op 1000 gevaccineerden. “De bijwerkingen zijn niet dodelijk, maar wel ernstig”, staat te lezen in een rapport van de VN-organisatie. Overigens is er sprake van “14 tot 52 cases per miljoen” gevaccineerden wiens bijwerkingen wel levensbedreigend zijn, maar in totaal zijn ‘maar’ 1 à 2 mensen per miljoen patiënten gestorven aan de gevolgen van het vaccin. “Buiten militairen en hulpverleners vaccineren we niet meer tegen de pokken”, aldus van Ranst. “Een beter vaccin is met zulke cijfers écht onnodig.”

© BELGAIMAGE

Uitgeroeid?

De ziekte is uitgeroeid, maar omdat het aantal gevaccineerden daalt, is niet onmogelijk dat het virus een comeback maakt. Door die daling van dat aantal gevaccineerden onder de burgerbevolking, daalt ook de kudde-immuniteit. Men spreekt van kudde-immuniteit als het aandeel immune individuen in een populatie (de kudde zeg maar) groot genoeg is om de verspreiding van een ziekte tegen te gaan. Zodra een kritische grens van niet-immune individuen overschreden wordt, kan een besmettelijke ziekte terug de kop opsteken.

Overigens is het ook niet ondenkbaar dat het virus gemaakt wordt als biologisch wapen. Nog volgens Tonix biedt ‘gevaarlijke research’ als deze, wetenschappers de mogelijkheid “om de vijand voor te zijn’.

Wordt ongetwijfeld vervolgd.

© BELGAIMAGE

Aangeboden door onze partners

Hoofdpunten

Aangeboden door onze partners

Beste van Plus

Lees meer

Meest Gelezen