Stap dichter bij "heilige graal": universele bloedtest spoort kanker vroegtijdig op
Wetenschappers zeggen dat ze een belangrijke stap hebben gezet in de richting van een van de grootste doelen in de geneeskunde: een universele bloedtest die vroegtijdig kanker kan opsporen. "CancerSEEK" bleek succesvol in het herkennen van acht veel voorkomende kankers in een heel vroeg stadium, lang voor de ziekte zich verder verspreidt. Dat kan ontelbare levens redden.
Liquid biopsy is een van de nieuwste en meest veelbelovende tools in de strijd tegen kanker. Kort gezegd houdt liquid biopsy de mogelijkheid in om tumoren te detecteren via het bloed. Andere, meer invasieve methodes zoals het nemen van een scan of het chirugisch wegnemen van weefsel zijn dan niet meer nodig. Kankercellen kunnen ook al veel vroeger gedetecteerd worden, met alle voordelen vandien.
Dergelijke bloedtesten worden de "heilige graal" van het kankeronderzoek genoemd. Er wordt op dit moment volop geëxperimenteerd. Een test van Amerikaanse en Australische wetenschappers heeft nu voor het eerst met succes een belangrijke onderzoeksfase afgerond. CancerSEEK is erin geslaagd acht veel voorkomende kankers te herkennen bij patiënten met de ziekte.
De bloedtest is ontwikkeld aan de prestigieuze Johns Hopkins University in Baltimore, VS, en getest in de Verenigde Staten en Australië. 1.005 patiënten met nog niet uitgezaaide eierstok-, lever-, maag-, pancreas-, slokdarm-, darm-, long- of borstkanker ondergingen de test. In 70 procenten van de gevallen kon de test de kanker opsporen.
"Dag en nacht verschil voor overlevingskansen"
Kanker ontstaat als er een defect is in de manier waarop cellen in ons lichaam zich delen, ontwikkelen of afbreken. Het DNA van die cellen muteert. Als ons lichaam die mutaties niet kan detecteren en/of vernietigen, kunnen ze uitgroeien tot kankercellen. Die geven in het bloed minuscule sporen van die DNA-mutatie vrij. Ze geven ook bepaalde proteïnen vrij, de zogenoemde biomarkers, die kunnen wijzen op hun aanwezigheid. CancerSEEK zoekt zowel op de aanwezigheid van die DNA-mutatie als op die protëinen.
Wat CancerSEEK zo veelbelovend maakt, is dat hij toelaat om kanker al in een heel vroeg stadium op te sporen, zelfs nog voor er zichtbare symptomen opduiken. Pancreaskanker bijvoorbeeld vertoont zo weinig symptomen dat de diagnose pas heel laat valt, in een fase waar de ziekte al vergevorderd is en/of er uitzaaiingen zijn. Kansen op genezing zijn dan heel klein.
"Vroege detectie van kanker is cruciaal", zegt professor Christian Tomasetti van John Hopkins University aan de BBC. "Hoe vroeger een kanker gevonden wordt, hoe groter de kans dat hij behandeld kan worden. We kunnen deze tumoren vinden in een heel vroeg stadium, als het nog mogelijk is om ze operatief te verwijderen. Dat betekent soms dag en nacht verschil wat de overleving betreft. Dit kan dus een heel grote impact hebben op de sterftecijfers bij kanker."
(lees verder onder de foto)
Een keer per jaar een bloedtest?
Momenteel loopt een studie van CancerSEEK bij 10.000 mensen die op dit moment geen kanker hebben. Dat is de échte test voor de bruikbaarheid ervan. Als ook die studie succesvol is, hopen de onderzoekers over enkele jaren de bloedtest op grote schaal in de praktijk te kunnen toepassen.
De bloedtest zou op termijn omslachtige en voor de patiënt vervelende screenings en onderzoeken kunnen vervangen (een mammografie bij borstkanker of een colonoscopie bij darmkanker, bijvoorbeeld). "We zouden de bloedtest bijvoorbeeld standaard een keer per jaar kunnen laten uitvoeren", zegt Tomasetti.
Over de kostprijs bestaat nog veel onduidelijkheid. CancerSEEK zou naar schatting ongeveer 500 tot 1.000 dollar per patiënt kosten.