Deze in Egypte gevonden steen bevat elementen ouder dan ons zonnestelsel
Een klein steentje, gevonden in Egypte, is beslist niet van hier. De Hypatia-steen is niet alleen van buitenaardse oorsprong. Hij bevat micro-minerale verbindingen die - voor zover bekend - niet in ons zonnestelsel voorkomen.
De ontdekking roept vragen op over de ontstaansgeschiedenis van ons zonnestelsel. De steen werd al in 1996 in de Egyptische woestijn gevonden. In 2013 verkondigden wetenschappers dat de 'Hypatia', de steen werd vernoemd naar een oud-Griekse wetenschapper uit Alexandrië, niet van aardse origine is.
Een nieuwe analyse gaat nog een stap verder: de steen komt niet van een bekende komeet of meteoriet. Hij bevat allerlei kenmerken die vooralsnog in geen enkel ander buitenaards object zijn aangetroffen.
'De manier waarop deze drie elementen in Hypatia zich tot elkaar verhouden is compleet anders dan berekend is voor de aarde of gemeten is in bekende typen meteorieten'
Een onderzoeksteam van de Universiteit van Johannesburg heeft de samenstelling van de steen geanalyseerd en de bevindingen gepubliceerd in ScienceDirect. Daaruit blijkt dat de Hypatia opvallend weinig silicium bevat, veel minder dan ander interplanetair materiaal dat op de aarde is gevallen.
Daarentegen is de steen rijk aan polycyclische aromatische koolwaterstoffen of paks. Paks zijn een onderdeel van interstellair stof dat reeds voor ons zonnestelsel gevormd werd. "Interstellair stof vinden we ook terug in kometen en meteorieten die gedurende een lange tijd in hun geschiedenis niet zijn verwarmd", aldus onderzoeker Jan Kramers.
Daar houdt het niet op: de onderzoekers troffen puur aluminium - dat zie je volgens hen zelden of nooit in het zonnestelsel - en een uitzonderlijke vorm van moisanniet, een zeldzaam mineraal, aan. "Ook zijn er korreltjes aangetroffen bestaand uit een stof die voornamelijk uit nikkel en fosfor bestaat en weinig ijzer bevat: een samenstelling die we nog niet eerder op aarde of in meteorieten hebben gezien", aldus onderzoeker George Belyanin bij Scientias.
Deels ouder dan de zon
Het onderzoeksteam vermoedt dat Hypatia deels is opgebouwd uit materiaal dat in de ruimte rondzwierf voor het ontstaan van ons zonnestelsel. Kramers beklemtoont dat niet heel de steen ouder is dan de zon. "Want je hebt een dichte stofwolk nodig zoals de zonnenevel om grotere hemellichamen te vormen."
'We denken dat de nikkel-fosfor-ijzer-korreltjes voor de zon zijn ontstaan'
Vooral de korreltjes bestaande uit nikkel, fosfor en ijzer zouden bijzonder oud zijn. "De manier waarop deze drie elementen in Hypatia zich tot elkaar verhouden is compleet anders dan berekend is voor de aarde of gemeten is in bekende typen meteorieten. In dat opzicht zijn ze uniek binnen ons zonnestelsel."
De korreltjes zouden dan ook het levenslicht hebben gezien voor ons zonnestelsel dat deed. “We denken dat de nikkel-fosfor-ijzer-korreltjes voor de zon zijn ontstaan", vertelt Belyanin. "Omdat ze zich in het gesteente bevinden en waarschijnlijk niet zijn veranderd door schokken – zoals ontstonden toen deze de aardatmosfeer binnendrong of op het oppervlak landde – en ook omdat de samenstelling ervan zo vreemd is.”
Of toch niet
Zelfs als vervolgonderzoek uitwijst dat de korreltjes helemaal niet ouder zijn dan de zon dan nog zou Hypatia onze kennis over het zonnestelsel op zijn kop zetten, aldus Kramers. Aangenomen wordt dat de interstellaire wolk waaruit de zon ontstaan is homogeen was; overal in de wolk zou hetzelfde stof te vinden zijn geweest. Maar als Hypatia niet ouder is dan het zonnestelsel, komt die aanname op losse schroeven, legt Kramers uit. "Om te beginnen zitten er in tegenstelling tot chondrieten (een bepaald type meteoriet, red.) en planeten zoals de aarde, Mars en Venus geen silicaatmineralen"
"Als Hypatia niet ouder is dan het zonnestelsel zelf wijzen beide eigenschappen erop dat de zonnenevel niet overal hetzelfde stof herbergde." Volgens het onderzoeksteam is nu meer onderzoek nodig om helder te krijgen hoe de geschiedenis van Hypatia – en ons zonnestelsel – precies is verlopen.