'Kijk', zegt Jelle Boontink (70) op de Europakade in Tolkamer. 'Daarbeneden reden gisteren nog gewoon auto's.' Op de plek waar hij naar wijst, stroomt nu het water van de Rijn. De kade is volledig door het water verzwolgen, de rivier klotst tegen de stenen dijk.

Bootrestaurant Hongkong is voorlopig even onbereikbaar; de loopplank verdwijnt onder water. De poort in de dijk naar het dorp is afgesloten met een stalen deur en houten bielzen, om te voorkomen dat de Rijn Tolkamer in loopt. Aan de andere kant van de dijk is de rivier uitgedijd tot een brede massa kolkend water, blinkend in de winterzon. 'Schitterend toch?', zegt Boontink.

Tolkamer is vlak bij de plek waar de Rijn Nederland binnenkomt. Hier staat het peilhuisje waarmee de waterstand bij Lobith wordt gemeten. Op maandagmiddag geven lichtgevende cijfers in de paal op de dijk 14,30 meter boven NAP aan, ruim 2 meter hoger dan normaal is voor deze tijd van het jaar. De oorzaak is overvloedige regenval in het stroomgebied van de Rijn, met name Duitsland.

Maar schrik voor het hoge water heeft Boontink geen moment gehad. Hij is geboren en getogen in Tolkamer en heeft al heel wat hoogwaters meegemaakt. Zoals in 1995, toen het water nog 2 meter hoger stond. Maar dan nog, zegt Boontink. De dijken kunnen het aan. 'Nederland heeft zijn zaakjes pico bello op orde.'

Met 14,30 meter boven NAP heeft de Rijn de hoogste waterstand bereikt in vijf jaar. Dat is nog niet het toppunt. De piek van de hoogwaterstand wordt woensdagochtend verwacht. Dan zal het peil stijgen tot 14,65 meter. Op dat moment stroomt ruim 7 miljoen liter water per seconde ons land binnen.

Maar bij het Watermanagement Centrum in Lelystad zijn ze geen moment in paniek geweest, zegt Harold van Waveren, voorzitter van de Landelijke Coördinatiecommissie Overstromingsdreiging. Integendeel. 'Als het moet, kunnen we twee keer zo veel water aan.'

Afgesloten

Sinds oudejaarsdag is het centrum in Lelystad in verhoogde staat van waakzaamheid. Waar nodig zijn voorzorgsmaatregelen genomen. Vorige week al zijn stuwen in de Nederrijn en de Maas opengezet, zodat het water weg kan stromen. Op een aantal plekken zijn demontabele keringen aangebracht om het water tegen te houden.

De overlast is beperkt gebleven. De Waalkade in Nijmegen is sinds maandagavond afgesloten voor verkeer; in de toegangen naar de benedenstad zijn waterkerende schotten geplaatst. Voet- en fietsveren in het rivierengebied zijn uit de vaart genomen.

Bij slot Loevestein zijn maandag 122 konikpaarden en een zestigtal runderen vanuit de uiterwaarden naar een hogergelegen gebied gebracht. In de Nederrijn bij Heteren kwam hulp te laat: 43 schapen verdronken.

In plaats van een bedreiging voor de veiligheid wordt de hoge waterstand eerder gezien als een toeristische attractie. Op de dijk in Lobith wemelt het van de dagjesmensen, koffietentjes doen goede zaken. 'Van mij mag het nog wel even zo blijven', zegt de barman van Kade 7. Zondag kon je hier over de koppen lopen, aldus Boontink. 'Scheveningen was er niks bij.'

Natuurfotografen beleven topdagen. Overal langs de Rijn en de Waal zijn de uiterwaarden ondergelopen. Bomen staan tot halverwege hun kruin in het water, vrachtschepen zoeken hun weg over de breed stromende rivier die een binnenzee lijkt. In Tiel staat het wachthuisje van het fietsveer naar Wamel verloren in het water. Een jongetje fietst over de ondergelopen kade, het water reikt tot bijna aan het zadel.

Voor Rijkswaterstaat is het hoge water ook een mooie testcase om te zien of de maatregelen tegen hoog water die sinds 1995 zijn getroffen - in het kader van het programma Ruimte voor de Rivier - in de praktijk effect sorteren. Zoals in Lent bij Nijmegen, waar een nevengeul in de Waal is gegraven om de rivier ruimte te geven.

De drempel naar de bypass is maandag helemaal overstroomd, waardoor het water vrijelijk door kan stromen. Grote delen van het eiland Veurlent staan onder water. Bij extreem hoog water wordt daardoor de waterstand in de Waal bij Nijmegen met 40 centimeter verlaagd, zegt Van Waveren. De crisiscoördinator is tevreden. 'Alles wat we hebben bedacht, werkt.'

Wat niet wil zeggen dat het werk hiermee gedaan is, waarschuwt Van Waveren. De hoogte mag dan op orde zijn, ongeveer eenderde van de dijken is kwetsbaar voor afkalving bij hoge waterstanden. Voor de zekerheid hebben inspecteurs van waterschappen de afgelopen dagen extra rondes gemaakt op zwakke dijkvakken.

De komende jaren worden ook die aangepakt, zegt Van Waveren. Daarvoor is jaarlijks 360 miljoen euro beschikbaar. 'We zijn in Nederland nooit klaar met waterveiligheid.' Maar goed ook, knikt Boontink in Lobith, waar de dijk ook versterkt gaat worden. 'Je kunt maar beter te vroeg zijn dan te laat.'

Vorige week kwam het gevaar van de zee en gingen de waterkeringen dicht. Deze week komt het gevaar van de rivieren waar regen en sneeuw leiden tot hoogwater. Kunnen de dijken het aan dezer dagen? We toeren rond langs de Waal, Rijn en IJssel en nemen poolshoogte.