'Adresfraude wordt in Arnhem wel heel gemakkelijk gemaakt'

Dat ontdekte Annemarie Schrijver, een bewoner aan de Klingelbeekseweg in Arnhem deze week, nadat ze plots een brief van de Belastingdienst kreeg met de mededeling dat haar toeslagen waren ingetrokken omdat zich een nieuwe bewoner op haar adres had aangemeld.

,,Het gaat om een wildvreemde persoon die hier ook niet voorheen gewoond heeft’’, stelt Schrijver. De Belastingdienst concludeerde dat het gezamenlijk inkomen te hoog was geworden om nog recht te hebben op de toeslagen die ze als alleenstaande moeder met twee kinderen ontvangt.

Schrijver stapte onmiddellijk naar het stadhuis om haar beklag te doen. ,,Ik vind het schandalig dat de gemeente niet vooraf controleert of iemand daadwerkelijk op het nieuwe adres woont dat hij of zij heeft doorgegeven. Daar ben ik nu de dupe van maar het kan iedereen overkomen. Ook mensen die zonder de toeslagen direct diep in de schuld terecht zouden komen.’’

Schrijver was dusdanig overstuur en verontwaardigd dat ze weigerde om het stadhuis te verlaten voordat de zaak geregeld was. ,,Ik kreeg te horen dat een adresonderzoek zeker zes weken zou duren. Dat vond ik absurd omdat ik vind dat de gemeente niets heeft gedaan om een valse registratie te voorkomen. Eerst kwam er security bij en daarna de politie. Agenten hebben me hardhandig uit het gemeentehuis verwijderd. Alsof ik een crimineel ben in plaats van een slachtoffer.’’

Een woordvoerder van de gemeente betreurt het dat de zaak uit de hand is gelopen. Ze heeft alle begrip voor de verontwaardigde reactie van de gedupeerde vrouw. Vervolgens legt ze uit dat Arnhem bewust heeft gekozen voor controle achteraf op spookbewoning omdat intensieve preventie veel te veel tijd en geld kost. ,,Dan zou je adreswijzigingen weer handmatig moeten gaan invoeren en dat legt een te hoge beslag op onze capaciteit. Want jaarlijks hebben we te maken met grote aantallen verhuismutaties.’’ Andere gemeenten volgen een soortgelijke koers, zo bevestigt de Nationale Ombudsman in een rapport. 'Een adresonderzoek is tijdrovend en de bewijslast is zwaar. Gemeenten moeten zeker zijn van hun zaak.'

Schrijver vindt dat Arnhem het kwaadwillenden wel erg makkelijk maakt. Mensen kunnen hun verhuizingen nu snel via de website aan de gemeente doorgeven. ,,Dat doen we om mensen snel van dienst te kunnen zijn’’, stelt de woordvoerder van Arnhem.

,,In 95 procent gaat dat goed en zijn er geen onregelmatigheden. Soms komt het voor dat het mis gaat. Hoe vaak spookbewoning voorkomt hebben we niet bijgehouden. Het kan verschillende oorzaken hebben. Soms gaat het om een tikfout waarbij iemand per abuis een verkeerd huisnummer heeft opgegeven. Maar er kan ook sprake zijn van doelbewuste adresfraude. Bijvoorbeeld omdat iemand af wil zien te komen van brieven met aanmaningen van de belastingdienst of deurwaarders.’’

Schrijver blijft erbij dat de gang van zaken niet deugt. ,,We hebben hier te maken met een situatie waarbij iemand anders plots zogenaamd bij mij komt inwonen. Dan hoort de gemeente te eisen dat ik daar als bewoner toestemming voor geef.’’

De Rijksdienst voor Identiteitsgegevens van het ministerie van Binnenlandse Zaken geeft Schrijver gelijk. De dienst heeft gemeenten al in 1995 geadviseerd om bij dit soort adreswijzigingen de huidige bewoner schriftelijk of telefonisch te benaderen met de vraag of hij of zij bezwaar heeft tegen de komst van een nieuwe bewoner. Ook het eisen van een schriftelijke verklaring van toestemming van de huidige bewoner kan als verificatie dienen. 'Met een daarbij gevoegde kopie van het legitimatiebewijs van de huidige bewoner', aldus de rijksdienst. Ook in de Arnhemse gemeenteraad weerklinken geluiden dat dit een betere koers is. ,,Om een bevestiging te vragen van een huidige bewoner lijkt me alleszins redelijk’’, reageert fractievoorzitter Jurgen Elfrink van de SP.

Schrijver heeft op haar adres inmiddels een brief ontvangen waarin de gemeente de wildvreemde bewoner aanschrijft alsof hij of zij nog een oude bewoner is met de mededeling dat 'u verplicht bent binnen vijf dagen na wijziging van uw adres hiervan aangifte te doen'. Schrijver: ,,Dat is een standaardbrief, die niets te maken heeft met mijn geval.’’ Inmiddels heeft Schrijver opnieuw de zaak op het stadhuis besproken. ,,Met een kop koffie erbij, in een spreekkamer.’’ Mogelijk zijn er fouten gemaakt toen de nieuwe bewoner zich bij de gemeente meldde. Een ambtenaar heeft haar diepgaand onderzoek toegezegd. 

Bij het uitschrijven van een spookbewoner krijgt de aangesprokene altijd nog een brief waarbij deze nog recht krijgt op een weerwoord.  ,,Voor het indienen van die zienswijze is tijd geserveerd’’, stelt de woordvoerder van de gemeente. ,,Daartoe zijn wij wettelijk verplicht. Bij elkaar kan een adresonderzoek vier weken duren. De Belastingdienst keert daarna de toeslagen alsnog uit, met terugwerkende kracht.’’

Het televisieprogramma De Monitor heeft in 2016 uitgebreid aandacht besteed aan spookbewoning en het digitaal doolhof bij de Belastingdienst. Dat doolhof veroorzaakte forse problemen bij slachtoffers in huizen waar de oude bewoners zich nog niet hadden uitgeschreven of leken te hebben uitgeschreven. Soms bleek de Belastingdienst per abuis de oude gegevens nog te hanteren. Dat was te wijten aan digitale problemen. De toenmalige staatssecretaris van Financiën Wiebes noemde dat 'terug floepen'. Hij beloofde maatregelen om daar een einde aan te maken.

Ook gaf hij aan dat gemeenten de juistheid van gegevens over burgers in hun administratie moeten controleren. Maar hij erkende ook dat de Belastingdienst zich actiever dient op te stellen. Wiebes raadde gedupeerden aan om met de Belastingtefefoon te bellen om mogelijke spookbewoning te melden. 'De overheid blijft als geheel hard werken om de adresgegevens meer kloppend te houden', beloofde Wiebes aan het parlement.