Rechtse politiek correctheid bepaalt wat je mag zeggen

Best kans dat ik Geert Wilders een racist zou noemen. Als ik dit stuk zou schrijven voor een Amerikaans medium dan. In dat geval zou het een heel normale keuze zijn. Een die zoveel van mijn collega's maken als ze schrijven over een politicus die geen immigranten wil toelaten uit islamitische landen, immigranten stelselmatig associeert met geweld en criminaliteit, en voorstellen doet om leden van bepaalde bevolkingsgroepen het land uit te krijgen.

Donald Trump een 'leugenachtige racist' noemen? 'Volledig terecht', noemde Ben Smith, de hoofdredacteur van de site Buzzfeed, dat in een mail aan zijn collega's. 'Hij zegt dingen die niet kloppen en voert een openlijke campagne tegen moslims.'

Welk Nederlands medium zal straks in de campagne Wilders zo hard tegemoet treden? De vraag is niet zo gek, want Amerikaanse campagnes zijn altijd een inspiratie geweest voor die in Nederland. Partijen gaan er kijken hoe het staat met de nieuwste campagnetechnieken en -strategieën. En media kopiëren nieuwigheidjes.

Maar het antwoord is: waarschijnlijk zal geen enkel medium dat doen. En wie dat wel zou doen, kan rekenen op flinke kritiek, want het betekent niet minder dan breken met de heersende politieke correctheid die dwingt om Wilders niet al te hard aan te pakken.

Hola, wacht, politieke correctheid, dat was toch iets links? Die is toch tégen Wilders gericht? Wie dat denkt, heeft al jaren niet goed opgelet.

Het valt extra op als je naar Amerika kijkt. Een groot aantal columnisten noemt Trump racist en veel commentaren van kranten gebruiken de term, veelal in combinatie met een stevige waarschuwing. En dat gebeurt over een een breed politiek spectrum. De rechtse, Republikeinse blogger Erick Erickson vindt zelfs dat andere media soms te mild oordelen over Trump. Toen die suggereerde dat een rechter van Mexicaanse afkomst hem dwarszat omdat hij een muur aan de grens met Mexico wil, kozen veel media voor de term 'raciaal getinte aanval'. 'Dit was racisme', schreef Erickson, 'zo duidelijk als wat.'

Zeker, ook hier wordt Geert Wilders fel bekritiseerd. In commentaren, opiniestukken en in debatten door politici, maar het beladen etiket 'racist' wordt zelden of nooit door toonaangevende figuren of media op hem geplakt, zeker de laatste jaren niet.

Wilders is natuurlijk Trump niet, hij is in ieder geval minder ongeleid, maar je hoeft ook weer niet heel erg je best te doen om de gelijkenissen te zien. En die zitten zeker ook op die punten waarvan Amerikaanse media wél concluderen: dit is racisme.

Nu speelt bij verslaggevers ook altijd de objectiviteitskwestie. Ze schrikken ervoor terug om te oordelen. Maar journalisten in Amerika worstelen daar ook mee en toch valt daar veel vaker het oordeel 'racisme'. En ook Amerikaanse politici trekken veel hardere conclusies dan hun Nederlandse collega's.

Kijk maar naar de reacties op de 'minder, minder'-oproep van Wilders, waar de rechtbank zich nu over buigt. Die leidde tot veel verontwaardiging, toch zei geen enkele Nederlandse politicus dat het een racistische uitspraak was. Met het 'riekt naar haatzaaien en racisme', kwam SP-leider Emile Roemer nog het dichtst bij. 'Politiek gezien haatzaaien', oordeelde PvdA-leider Diederik Samsom, en Alexander Pechtold (D66) noemde het 'je reinste discriminatie'. Maar wat overheerste waren veel algemenere termen van afkeuring: misselijkmakend, walgelijk, smakeloos. Premier Mark Rutte kreeg er 'een vieze smaak in de mond' van. 'Het mag nooit om afkomst gaan', zei hij. Maar uit de mond met vieze smaak kwam wel ook nog deze boodschap aan Wilders' kiezers: 'Wij zullen nooit accepteren dat mensen die niet van goeie wil zijn en geen positieve bijdrage leveren daarmee wegkomen.'

Lees ook

Stammenstrijd in de VS: het zal blijven botsen (+)
Amerika is tot op het bot verdeeld. Rijk tegen arm, wit tegen zwart. Wie er ook wint, die ontwikkeling lijkt voorlopig niet te keren.

Hillary Clinton even erg als Donald Trump (+)
Uit angst partijdig te lijken, presenteren Amerikaanse media misdragingen van Clinton als gelijkwaardig aan die van Trump.

Hoe God verdween uit de Amerikaanse verkiezingen (+)
Religie speelt in de VS nog steeds een grote rol, maar ook daar begint het rechtse christelijke blok uit elkaar te vallen.

De andere kant: Amerikaanse media vertellen alleen patriottische waarheid (+)
Volgens de 'mainstream media' in de Verenigde Staten is Hillary Clinton de beste kandidaat, is de werkloosheid in de VS gedaald en ziet de wereld er volgens Trumpiaanse media heel anders uit.

Bij kritiek op Wilders hoor je het piepen van de rem die er altijd op zit. Voorzichtig aan. Natuurlijk, het kan niet wat hij doet en zegt, maar zorg vooral ook dat je niet zelf uit de bocht vliegt.

Zelfs de vrouw die over het kiezen van een slogan maanden doet, opereert niet zo voorzichtig. Hillary Clinton heeft van het benoemen van Trumps racisme juist een van de belangrijkste campagnepunten gemaakt. Eind augustus somde ze in een lange speech in Reno alle onderwerpen op die hem met racisme in verband brengen. En in het eerste presidentsdebat zei ze het recht in zijn gezicht: 'Hij heeft een lange staat van dienst als het gaat om racistisch gedrag.'

Polarisatie in VS

Dat is natuurlijk deels berekening van Clinton. De Amerikaanse politiek is veel gepolariseerder dan hier. Campagnes zijn er grotendeels op gericht de eigen achterban naar de stembus te krijgen. En de boodschap kan een kleine groep twijfelaars - Republikeinen die walgen van Trump - het laatste duwtje geven.

Hier bewegen de kiezers juist alle kanten op. Van Kok gingen ze naar Fortuyn, en daarna weer naar Bos, virtueel kozen ze even voor Verdonk en daarna Wilders. En zijn PVV scoort standaard hoog in de peilingen, maar hoe dichter de verkiezingen naderen, hoe meer kiezers toch maar voor de VVD gaan. Die wisselvallige kiezers kun je dus maar beter te vriend houden. Je grootste vijand voor racist uitmaken is dan een risico, want daarmee spreek je indirect ook een oordeel uit over zijn kiezers.

Daarbij is iets bijzonders aan de hand met (potentiële) kiezers van Wilders. Na de moord op Fortuyn hebben zij een bijna onaantastbare status gekregen. Hier waren mensen decennialang genegeerd door een politiek correcte elite zonder oog voor hun problemen. Een politicus die niet op serieuze toon zei dat hij hun zorgen heel serieus zou nemen, werd niet meer serieus genomen.

Dat heeft een positieve kant, want het dwingt politici en media contact te blijven zoeken met een grote groep burgers die ze niet vanzelf tegenkomen in hun vaak hoogopgeleide, elitaire omgeving. Dat verkleint het gevaar dat die groep wordt genegeerd of opgegeven, wat bij Hillary Clinton wel op de loer ligt. Die schreef de helft van Trumps aanhangers af als 'sneue types', een uitspraak die ze later maar gedeeltelijk introk.

Hier trekt zelfs Alexander Pechtold er op uit om met Wilders-stemmers in gesprek te gaan. 'Wat ik er van opgestoken heb?', schrijft hij over zijn boek Henk, Ingrid en Alexander. 'Dat er veel mensen zijn, meer dan ik dacht, die in de raderen van de samenleving zijn vastgelopen en soms alle reden hebben om boos en teleurgesteld te zijn.'

Maar diezelfde Pechtold legde vorig jaar ook de vinger op de zere plek. 'Tegenwoordig zie je op de rechtse vleugel een soort nieuwe politieke correctheid, waar je zo mee moet omgaan dat je niet van alles beschuldigd wordt', zei hij in het programma Meesterwerken van Paul Witteman. 'Ik heb de afgelopen jaren keer op keer als het om dit soort thema's gaat de confrontatie gezocht, maar ik heb ook gemerkt op welk moment je jezelf buitenspel zet en dat is niet verstandig.'

De buitenspelval gaat onherroepelijk open als je de Tweede Wereldoorlog erbij haalt. Dan is het alleen nog maar de vraag wanneer de afkeurende commentaren komen, hoeveel het er zijn en hoeveel van je partijgenoten afstand van je nemen. En van racismebeschuldigingen kun je ook maar beter wegblijven.

Ruimere definitie van racisme

Bij dat specifieke woord klinkt ook al snel de kritiek: 'De islam is geen ras, moslims/ Marokkanen/Polen zijn geen ras, Wilders hangt geen rassenleer aan.' Allemaal waar, en het is goed om precies te zijn, maar er zijn wel degelijk ruimere definities van racisme. Volgens het Internationale Verdrag tegen Rassendiscriminatie valt onderscheid maken op grond van afkomst en nationale of etnische oorsprong onder 'raciale discriminatie'. Wilders' voorstellen voor een assimilatiecontract voor allochtonen en een immigratiestop uit islamitische landen zijn onder die definitie racistisch. En regelen dat er minder, minder Marokkanen komen? Je moet erg veel waarde hechten aan Wilders' toelichting - ik wil criminelen uitzetten en die zijn nu eenmaal vaak Marokkaans - om niet bij de conclusie racisme uit te komen.

Dat de strenge interpretatie van racisme hier overheerst, is dus ook een teken dat de rechtse politieke correctheid dominant is. Die bepaalt wat je niet mag zeggen. En vooral ook wat je wel moet zeggen. Zo is het al zeker een decennium bijna verplicht om vooral heel duidelijk te zeggen dat je heus wel weet dat er problemen zijn. Daarmee laat je zien dat je wél deugt volgens de heersende politiek correcte mores.

'Je zaait haat en je discrimineert', schreef Pieter Klein, adjunct-hoofdredacteur van RTL Nieuws, na 'minder, minder' in een snoeiharde open brief aan Wilders. De vergelijkingen met Juden Raus, Hitler en Goebbels had de PVV-leider volgens hem aan zichzelf te wijten. Maar in dezelfde brief benadrukte Klein dat RTL Nieuws veel aandacht besteedt aan 'criminaliteit en herkomst'. Als preventief antwoord op Wilders. 'Voordat je je oude trucje toepast en ons op de berg politiek-correcte journalisten gooit die de PVV haten.' Een van de bewijzen die Klein aanvoerde: 'Bij RTL Nieuws zijn er ook collega's die zich gruwelijk ergeren aan jonge kut-Marokkaantjes die menen dat ze mogen sissen naar vrouwen, of jonge meiden uitschelden voor hoer.'

Dat Wilders steeds verder gaat in zijn uitspraken en standpunten, maakt daarbij niet uit. Pechtold noemde tussen 2007 en 2009 Wilders nog wel een paar keer een racist. 'Als je van een bevolkingsgroep zegt dat die een tsunami is, een natuurramp, hoe moet ik dat anders kwalificeren dan als racistisch?', zei hij in 2007 in NRC.

Wilders heeft die uitspraak nooit teruggenomen. Sterker, hij heeft er alleen maar scheppen bovenop gedaan en is bovendien een grens overgestoken. Waar hij eerder vooral de islam bekritiseerde, richt hij zijn pijlen nu direct op Marokkanen. Maar racistisch noemt de D66-leider hem niet meer.

'A racist comment too far', schreef The Independent over Wilders' 'minder, minder'. Zeker niet het enige buitenlandse medium dat Wilders in verband brengt met racisme. Na vijftien jaar rechtse politieke correctheid werkt het hier precies andersom: elk verwijt van racisme aan het adres van Wilders is er een te ver. Of het nou terecht is of niet.