Charles Groenhuijsen veranderde van standpunt over wat nieuws is: 'Veel journalisten beschrijven de halve waarheid'

Oude opvatting

'Journalisten horen te berichten over misstanden, over gebeurtenissen die afwijken van de norm. Alles wat goed gaat, is geen nieuws. Vliegtuigen die veilig landen, zijn niet verrassend en daarom het vermelden niet waard. Zo ben ik als verslaggever bij het Utrechts Universiteitsblad, de Volkskrant en later het NOS-journaal opgevoed.

'In de jaren 80 versloeg ik de krakersrellen in Amsterdam. Mijn verhalen gingen over de barricades die de krakers hadden opgeworpen, de koelkasten die zij naar de ME gooiden, het aantal arrestaties. Dat is wat de mensen willen weten. Wat er achter de acties van de krakers schuilging, het gebrek aan betaalbare woningen, bleef onderbelicht. Ik kan mij geen redactievergadering bij de Volkskrant en later bij het NOS-journaal herinneren waarin de vraag werd gesteld wat het doel is van ons vak. Gaat het om verslag doen van incidenten? Om misstanden aankaarten?'

Het kantelpunt

'Ik ben het licht gaan zien toen ik in 2006 na een onaangenaam conflict vertrok bij het NOS-journaal. Ik stond op mijn grondvesten te schudden en dacht: ik kan boos blijven en verzuren, of iets positiefs doen. Ik schreef het boek 'Leve Nederland'. Door mijn blik te richten op wat goed gaat, zag ik in hoe beperkt, hoe negatief de beeldvorming in de media is.

'In mijn jaren als correspondent in Amerika voor de NOS was mijn kijk op Nederland al veranderd. Ons land is in veel opzichten beschaafder. Ons politieke systeem, ons rechtssysteem, de gezondheidszorg functioneren zo veel beter dan in Amerika. We behoren tot de gelukkigste volken ter wereld. De ongelijkheid in de VS is stuitend. Talloze burgers leven onder grote stress door armoede, slechte huisvesting, faillissementen.

'In het jaar na mijn vertrek las ik 'The World is Flat' van Thomas Friedman. Hij schuwt in dit boek niet de risico's te benoemen van globalisering, maar beschrijft ook uitgebreid de kansen en vooruitgang voor veel mensen. Deze veelzijdige analyse van globalisering was voor mij een eyeopener.'

Nieuwe opvatting

'Veel journalisten zijn geneigd een zwart beeld van de werkelijkheid te schetsen. Zij beschrijven de halve waarheid en zelfs minder, want in veel opzichten gaat het goed met de wereld. Elke dag komen 130 duizend mensen uit de armoede, al 25 jaar lang. De middenklasse is nog nooit zo groot geweest, de overgrote meerderheid van de kinderen gaat naar school, de misdaad daalt fors, het drinkwater is schoner, vrouwen emanciperen razendsnel, zelfs in de conservatiefste landen krijgen zij meer vrijheden. Allemaal ontwikkelingen waar veel burgers geen weet van hebben, omdat de meeste media er niet over berichten.

'De onwetendheid is immens. En dat heeft grote maatschappelijke en politieke gevolgen. Met het uitvergroten van incidenten als terroristische aanslagen en onzinnige ideeën als de kopvoddentaks van Wilders of de muur van Trump voeden media de angst en het rechts populisme. Ik ben voor een Deltaplan tegen de onwetendheid.

'Media moeten het zich aantrekken dat steeds meer mensen nieuws mijden omdat ze er depressief van worden. Als klanten van een Van der Valkrestaurant zeggen dat ze niet meer terugkomen omdat ze depri worden van hun kip en patat, gaat het concern daar razendsnel iets aan doen. Zo zullen journalisten vaker moeten berichten over wat er goed gaat in de wereld, over constructieve initiatieven van burgers. Ze nemen graag anderen de maat maar het wordt tijd dat ze zelf in de spiegel kijken en de grauwsluier zien die zij over de wereld hangen. En doordrongen raken van hun verantwoordelijkheid voor de beeldvorming.

'Mainstreammedia mogen een voorbeeld nemen aan The Guardian, The Economist en De Correspondent. Zij bepalen hun eigen agenda en streven in hun berichtgeving over belangrijke gebeurtenissen naar het zo compleet mogelijke verhaal en gaan op zoek naar oplossingen, naar perspectief.'

Het effect

'Bij bijna alles wat ik lees en zie denk ik: O ja? Het jaaroverzicht van de NOS schonk vorige week dertien minuten - ja, ik heb elk item geklokt - aandacht aan de lange duur van de kabinetsformatie en alle ruzies. Dat zal de meeste mensen een worst zijn, het is ze toch gelukt een kabinet te formeren? In slechts dertig seconden werd verteld dat het zo goed gaat met de Nederlandse economie.

'Doordat ik zelf meer oog heb voor alle positieve ontwikkelingen ben ik optimistischer geworden. In mijn nieuwste boek Optimisten hebben de hele wereld beschrijf ik 96 ontwikkelingen die goed gaan. In de mediawereld wordt wel licht spottend gezegd: 'Charles de positivo'. Maar er zijn gelukkig steeds meer journalisten die uit de groef van 'goed nieuws is geen nieuws' stappen.

Als media zich druk maken om hun verdampende businessmodel zullen ze ook wel moeten.'