Direct naar artikelinhoud

'Onderwerpen waarover niemand durfde te praten, lagen door mijn film plots in elke keuken op tafel'

Een film waarin Palestijnse vrouwen roken, drinken en lesbisch zijn: dat kwam de regisseur op een fatwa te staan. Die woede, daar was Maysaloun Hamoud nou precies op uit.

Regisseur Maysaloun Hamoud over de ophef om haar film in thuisland Israël

Ze bestaan echt, het soort vrouwen dat in de film Bar Bahar een appartement deelt in Tel Aviv. Ze werken hard, drinken en roken, gebruiken drugs en worden verliefd op de verkeerde man. Of op een vrouw. 'Niet echt het plaatje dat mensen voor ogen hebben als ze aan een Palestijnse vrouw denken', knikt Maysaloun Hamoud. 'Hoogste tijd dus om haar te laten zien.'

Dat werd Hamoud (35) niet in dank afgenomen. Op internationale festivals werd haar filmdebuut juichend ontvangen, maar thuis, in Israël en Palestina, veroorzaakte het een grote schok. Bezoekers liepen woedend de zaal uit, de burgemeester van het stadje Umm al-Fahm, waar een van de vrouwen uit de film vandaan komt, riep op tot een boycot, en er werd een fatwa over de regisseur uitgesproken; de eerste in Palestina sinds 1948.

Maysaloun HamoudBeeld Ahmad Gharabli

Ze lacht het, zittend aan een tafeltje in het American Hotel in Amsterdam, weg. 'In het Westen denken jullie direct aan Salman Rushdie, maar zo erg is het nu ook weer niet. Natuurlijk schrok ik. Mijn vader wilde dat ik weer thuis kwam wonen of in elk geval niet meer naar buiten ging, maar zelf dacht ik al snel: als het mijn tijd is, vinden ze me toch wel. En kijk, ik ben er nog.'

Dat is ze zeker. Hamoud giechelt (na een jointje tijdens haar eerste bezoek aan Amsterdam), laat foto's zien van haar vier puppy's, vloekt uitbundig en juicht als iemand langs het raam fietst met een jas in de kleuren van de Palestijnse vlag. En die woede over haar film - daar was het Hamoud juist om te doen. 'Ik heb onze samenleving een spiegel voorgehouden', vertelt ze stralend, 'en mensen zijn geschrokken omdat wat ze zien zo lelijk is. Ze roepen om het hardst dat ik leugens vertel, maar het is gewoon waar: Palestijnse vrouwen worden door mannen gedomineerd, en die mannen willen de macht niet uit handen geven.'

De personages uit de film, die in een Girls-achtige setting leven in de grote stad, krijgen hier alle drie mee te maken. De prachtige Leila wordt verliefd op haar droomman. Hij lijkt ruimdenkend, maar gaat echt geen meisje aan zijn ouders voorstellen dat in korte rokjes rondloopt en rookt als een schoorsteen. Dj Salma, die tijdens elk etentje bij haar ouders aan een 'geschikte' jongeman wordt voorgesteld, durft niet te vertellen dat ze lesbisch is. En Noor is een keurig gesluierd meisje, maar haar conservatieve verloofde vindt het onzin dat zij studeert en noemt haar huisgenoten hoeren. Alle drie de vrouwen zitten klem tussen hun eigen vrije leven en de verwachtingen van de wereld om hen heen. 'Ertussenin' dus, wat 'Bar Bahar' grofweg in het Nederlands betekent.

'Ik heb onze samenleving een spiegel voorgehouden en mensen zijn geschrokken omdat wat ze zien zo lelijk is'

Hamoud heeft dit gevecht zelf niet hoeven voeren: ze is de dochter van communistische Palestijnen en werd geboren in de Hongaarse hoofdstad Boedapest, waar haar vader medicijnen studeerde. Toen ze 2 was, verhuisde het gezin naar Israël en Hamoud groeide op in een Joodse omgeving. 'Door de jaren heen leerde ik van de Joden houden', vertelt ze, 'maar kreeg ik een hekel aan zionisten.' Ook naar die strijd wordt in de film subtiel verwezen. Geen scènes met soldaten bij een checkpoint, wel een manager die boos wordt als zijn keukenpersoneel Arabisch spreekt. 'Het verhaal is niet politiek', zegt Hamoud, 'maar de film wel. Alles draait om rebellie tegen de macht: politieker kan je onderwerp niet zijn.'

Het feit dat Hamoud, een Arabische vrouw met een Israëlisch paspoort, zich nadrukkelijk als Palestijns afficheert, leverde ook kritiek op, want de film is gemaakt met een subsidie van het Israëlische ministerie van Cultuur. Hamoud haalt haar schouders erover op. 'Dat geld is van ons', zegt ze luchtig. 'Ik betaal belasting. We zouden vaker moeten nemen waar we recht op hebben.'

'We zouden vaker moeten nemen waar we recht op hebben'

Dat begint steeds meer te komen, denkt Hamoud. 'Jongeren kijken de machthebber in de ogen en zeggen dat ze het niet meer pikken. Onze generatie is niet murw geslagen en vernederd, zoals onze grootouders, en niet alleen maar aan het overleven, zoals onze ouders. We zijn ons bewust van onze identiteit. Dat geldt voor de hele Arabische wereld. De Arabische Lente is één van de gevolgen hiervan, maar ook het gevecht dat de vrouwen in mijn film voeren. En je ziet het terug in de Palestijnse kunstwereld, die in 1948 is weggevaagd, maar nu nieuw leven wordt ingeblazen.

Dat levert, zoals nu, interessante films op. De boycot waar de boze burgemeester om vroeg, is op niets uitgelopen. Elke avond reden volle bussen uit Palestijnse dorpen naar Israëlische bioscopen, omdat mensen die film waar zo veel om te doen was zelf weleens wilden zien. 'Onderwerpen waarover niemand durfde te praten, lagen plots in elke keuken op tafel', zegt Hamoud trots. 'Dat is voor een artiest het hoogst haalbare. Dat je werk de realiteit beïnvloedt en verandering kan teweegbrengen.'

'Dat is voor een artiest het hoogst haalbare. Dat je werk de realiteit beïnvloedt en verandering kan teweegbrengen'

Bar Bahar draait nu in de bioscoop. Lees hier de recensie

Bar Bahar *** had beter kunnen zijn, maar de makers verdienen aanmoediging
Dit ietwat schematische debuut laat weinig te raden over, maar toch kun je deze vrouwen alleen maar aanmoedigen. De weinig ervaren actrices spelen de drie vrouwen en hun vrijheidsstrijd met overtuiging. Lees de recensie hier.