Medische ingreep niet langer nodig om van geslacht te veranderen: "Eindelijk word ik ook op papier V"

Om half negen stipt zal Paulien De Groote aan de burgerlijke stand in het gemeentehuis van Bonheiden staan. Ze zal er de ambtenaar een A4'tje overhandigen. "Dat verklaart dat ik al een hele tijd overtuigd ben dat het geslacht op mijn geboorteakte niet overeenstemt met hoe ik me voel", legt ze uit. 

De Groote werd geboren als man. "Op mijn zesde al wist ik zeker: ik zit in het foute lichaam." Het duurde lang eer ze "voor zichzelf koos". "Het afgelopen jaar ben ik mijn transitie naar vrouw gestart, met de hulp van een psychologe en hormoontherapie." Een geslachtsoperatie onderga ik zo spoedig mogelijk, maar er is momenteel een wachtlijst van drie jaar. Aan elke operatie zijn bovendien risico's verbonden."

Zo'n operatie was tot voor kort vereist, wilde een Belg het geslacht op zijn of haar geboorteakte laten veranderen. De wet van 10 mei 2007 verplichtte ook een sterilisatie. "Zoiets kan niet volgens het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens", zegt De Groote. Ze is blij dat de nieuwe trangenderwet van minister van Justitie Koen Geens (CD&V) en staatssecretaris voor Gelijke Kansen Zuhal Demir (N-VA) daar vandaag verandering in brengt. De wet maakt het ook voor minderjarigen mogelijk om dichter bij hun ware genderidentiteit te komen. Zo kunnen ze vanaf hun twaalfde hun voornaam laten veranderen en vanaf hun zestiende ook de geboorteakte met een verklaring van een kinder- en jeugdpsychiater.

De Groote is enthousiast. "Geslacht en gender zullen beter bespreekbaar worden. En dat is goed, want ik heb zelf een lange en moeizame weg moeten afleggen – nog steeds trouwens."

Ze hoopt dat ze met een nieuwe geboorteakte een zorgeloos leven kan leiden. "Nu zijn er voortdurend herinneringen aan mijn mannelijk verleden." Haar belastingbrief wordt bijvoorbeeld gericht aan meneer De Groote en bij officiële instanties en politiecontroles wordt er weleens raar opgekeken als ze haar paspoort afgeeft. "Het is telkens een erg stresserend moment."

Hoeveel mensen gebruik zullen maken van de nieuwe wet, is onmogelijk in te schatten, stelt Jeroen Borghs van belangengroep Çavaria. "Dit is iets dat ieder voor zich beslist. Voor de een is zo'n administratieve aanpassing enorm belangrijk, voor een ander helemaal niet."

Uit cijfers van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen blijkt dat de voorbije veertien jaar iets minder dan duizend Belgen van geslacht veranderd zijn. In twee derde van de gevallen ging het om wijzigingen van man naar vrouw, in een derde van vrouw naar man. De gemiddelde leeftijden waren respectievelijk 40 en 31 jaar.

Onherroepelijk

Bij Çavaria noemen ze de nieuwe transitiewet een grote vooruitgang, al plaatst de groep ook wel enkele kanttekeningen. "De drempel voor zestien- en zeventienjarigen is volgens ons onnodig. Als een minderjarige van geslacht wil veranderen, worden zijn of haar ouders sowieso betrokken. We zien niet in waarom ook nog een psychiater zich over de beslissingsbekwaamheid van zo'n jongere moet uitspreken."

Voor Marleen Hufkens, die vandaag ook naar het gemeentehuis trekt om de M op haar paspoort in een V te laten veranderen, ligt de onherroepelijkheid moeilijk. Wie spijt krijgt en op papier naar zijn oorspronkelijk geslacht terug wil, zal dat enkel kunnen als een familierechtbank dat toestaat. "Zo'n gerechtelijke procedure is omslachtig en kostelijk."

Hufkens is naar eigen zeggen heel zeker van haar V. "Maar er zijn ook mensen die niet in één hokje passen. Ze voelen zich bijvoorbeeld tien jaar lang vrouw en willen daarna toch weer man zijn." In dat licht vindt ze het ook jammer dat er geen derde optie is. "Er zou er een X moeten zijn. Als die mogelijkheid er ooit is, sta ik meteen weer aan het gemeentehuis. Uit principe."

De Antwerpse trekt vandaag met supporters van het Roze Huis naar het districtshuis in Deurne. "Dit is een feestelijk moment. Hier hebben we jaren op gewacht." 

Al benadrukt ze ook dat het wachten nog niet helemaal voorbij is. Na haar aangifte duurt het nog minimaal drie en maximaal zes maanden vooraleer de procureur des Konings groen licht geeft. Als dat gebeurt, moet Hufkens opnieuw langsgaan bij de burgerlijke stand om een tweede verklaring af te geven. "Pas daarna kan die M in mijn geboorteakte veranderd worden en kan er een nieuw paspoort volgen." Dat paspoort moet trouwens nog keer aangepast, als haar nieuwe voornaam goedgekeurd wordt. Bart, haar geboortenaam, wordt haar tweede naam. "Iets dat je vijftig jaar met je meedraagt, schrap je toch niet zomaar."

Paulien is een van de vijf transgenders die van dichtbij gevolgd werden voor het nieuwe programma 'M/V/X', vanaf 24 januari op Eén.