Opinie: In Iran is het failliet van de islam nu kristalhelder feit

Opnieuw heerst grote onrust in Iran: het land waaruit ik 35 jaar geleden als tiener lopend over de bergen vluchtte, om een maand of twee in het buitenland te wachten op de beslissende volksopstand. Het land waar later mijn vader werd begraven, drie dagen voordat ik het bericht van het overlijden kreeg.

Te optimistisch

Massale straatprotesten tegen het totalitaire regime van de ayatollahs komen er ongeveer eens in de tien jaar voor en gaan samen met voorspelbaar falende pogingen tot reanimatie daarvan. Keer op keer blijkt dat elke zogenaamde hervorming de totale vernietiging van het systeem in gang zal zetten. Bij de vorige ronde in 2009 heb ik in deze krant het begin van het einde van de islamitische republiek aangekondigd. Dat bleek te optimistisch. Na maanden bloedige straatprotesten bleken de veelal jonge demonstranten het geopolitieke klimaat tegen zich te hebben.

Ondanks de halfslachtige pogingen van het State Department van Hillary Clinton, bleek Barack Obama te laf om de betogers te steunen. In plaats daarvan poogde hij Khamenei te paaien door zich afzijdig te houden van de massale moordpartijen en grootschalige arrestaties waarmee de protesten werden neergeslagen. De showprocessen op de staatstelevisie waarbij arrestanten gedwongen door martelingen en massaverkrachtingen spijt betuigden, hadden tot doel om de hoop op verandering de kop in te drukken.

Poppenkast

Met het presidentschap van Rohani werd de poppenkast van hervormingen opnieuw opgevoerd. De windowdressing richting het Westen was toebedeeld aan Zarif, zijn minister van Buitenlandse Zaken met het decorum van een louche tweedehands autohandelaar. Het applaus van de 'nuttige idioten' van cultuurrelativisten in het Westen en hun gelijkgestemde correspondenten in het Oosten was weerzinwekkend. Je voelde je een roepende in de woestijn als je erop wees dat de man die tot voor kort de Staatsveiligheidsraad had gerund en tot in zijn ellebogen in bloed zat geen vrijheid en rechtsstatelijkheid kon brengen. En dat de echte macht in Iran in handen is van één opper-ayatollah-misdadiger: Khamenei.

Onder het toeziend oog van Obama bereidden de ayatollahs hun macht verder uit. Het zogenoemde nucleaire akkoord bracht ze niet alleen uit het donkere reptielenhol waarin ze geïsoleerd zaten. Het leverde ze ook nog naar schatting tussen de 100 en 150 miljard dollar cash op die ze direct inzetten voor destabilisatie van de gehele regio. De onschuldige bevolking van Jemen, Bahrein, Afghanistan, Iraq, Syrië en Libanon heeft daar sindsdien de rekening voor betaald.

Regime change

De huidige straatprotesten verschillen echter op fundamentele punten van de eerdere protesten die beperkt bleven tot de westers georiënteerde stedelijke middenklasse. Jongeren uit deze groepen vroegen ingetogen om meer vrijheid en burgerrechten in het kader van het heersende systeem van geestelijkheid. Regime change was een veel te angstaanjagende en radicale gedachte voor ze. Hun ouders hadden in 1979 het regime van de Shah omver geworpen en ze waren van de regen in de drup terechtgekomen. Dat wilden ze niet meer. Nu voor het eerst zijn de stedelingen erin geslaagd om ook de lagere sociale klassen, zelfs buiten die van de grote steden de straat op te krijgen.

De economische misère door corruptie en de talrijke kostbare proxy-oorlogen van het regime hebben daarbij een handje geholpen. Maar bovenal zijn de leuzen die worden gescandeerd fundamenteel veranderd. Nergens hoor je meer Arabisch-islamitische kreten zoals Allah-o-Akbar. De demonstranten verbranden zelfs de door dit regime ontworpen vlag met deze kreet erop. Nergens hoor je meer de roep om hervormingen van binnenuit door figuren uit het systeem zelf. De betogers eisen in helder Perzisch radicale verdwijning van het regime, de islam en de geestelijkheid uit de politieke en maatschappelijke arena. Het enige geloofwaardige alternatief moet van buiten het islamitische regime komen en dat is een grote onomkeerbare stap voorwaarts. Daarmee is het failliet van de islam als maatschappelijke- en politieke ordeningsprincipe een kristalhelder feit.

Zwijgend

De protesten zijn ook niet meer ingetogen. In veel steden durven de geestelijken niet meer in hun herkenbare kloffie de straat op. Men biedt tegenstand aan de ordetroepen en steekt de aan de Revolutionaire Garde gerelateerde instellingen in brand. Iconisch is een filmpje waarop een vrouw recht voor een rij ordetroepen staat en uit haar tenen schreeuwt 'dood aan Khamenei'. En niemand durft in te grijpen.

Bezorgd om hun portemonnee blijven de Europese leiders vooralsnog zwijgend toekijken, maar het tijdperk van de laffe Midden-Oosten-politiek van Obama is definitief voorbij. Er waait een andere geopolitieke wind, de Republikeinen aarzelen geen seconde om achter de Iraanse bevolking te staan. Ook deze keer kondig ik het begin van het einde aan van de islamitische republiek in Iran. In de hoop om straks mijn dementerende moeder, die in slow motion aan het sterven is, zelf te kunnen begraven. Toch weet niemand welke wending deze nieuwe opstand op korte termijn zal nemen. Maar een ding is zeker: vroeg of laat komt er een einde aan deze eerste islamitische staat in het Midden-Oosten. De datum staat alleen nog niet vast.

_{Keyvan Shahbazi is publicist en als cultureel psycholoog verbonden aan de Politieacademie.}