PvdD, de buitenboordmotor van de Tweede Kamer

Ze zijn weer herenigd, de 'dierenmeisjes', zoals Marianne Thieme en Esther Ouwehand in de Haagse wandelgangen soms gekscherend worden genoemd. De vrouwen zijn wel wat gewend. Premier Mark Rutte betitelde de partij van Thieme en Ouwehand ooit als een 'welvaartsverschijnsel'. Collega's zagen in de Partij voor de Dieren jarenlang een merkwaardig, exotisch experiment, opgericht om voor elke duif een truitje te breien.

Ouwehand is terug in de Tweede Kamer, na elf maanden afwezigheid. Gezondheidsproblemen hielden haar thuis. Inmiddels kan ze zich weer ouderwets opwinden over typisch Haagse perikelen. "Heb je gezien dat de VVD vandaag probeerde de Nederlandse goedkeuring van het klimaatakkoord te vertragen? Ongelooflijk!"

De terugkeer van Esther Ouwehand komt precies op tijd: deze maand is het tien jaar geleden dat de Partij voor de Dieren een plek in de Tweede Kamer veroverde. Een primeur. In het buitenland bestaan inmiddels dertien zusterpartijen, in Australië en Portugal hebben partijen voor de dieren parlementszetels veroverd. Mede dankzij de wegbereiders uit Nederland.

Thieme en Ouwehand weten nog heel goed hoe het was, die beginperiode op het Binnenhof, nadat de partij bij de Tweede Kamerverkiezingen op 22 november 2006 twee zetels in de wacht sleepte.

Thieme (Ede, 1972): "We werden rondgeleid door Linda Kipp van de Griffie in de Kamer. Vonden we grappig. Hadden ze vast speciaal voor ons zo geregeld."

Ouwehand (Katwijk, 1976): "Daar zaten we dan, aan een ronde tafel in een vergaderzaaltje. Er was nog geen eigen ruimte voor ons. Marianne, een stagiair van het partijbureau en ik. We hadden geen flauw idee van de regels en procedures."

Thieme: "Op onze eerste werkdag was er meteen gedoe. Minister Verdonk kreeg onmiddellijk een motie over het generaal pardon aan haar broek. Wij bleken als partij een doorslaggevende stem te hebben. Al die journalisten stonden voor ons zaaltje. Dus wij deden op een gegeven moment de lamellen dicht, want zo konden we niet werken natuurlijk. We lagen helemaal dubbel, want kennelijk kwam niemand op het idee gewoon in ons verkiezingsprogramma te kijken. Daar stond ons standpunt in."

Ouwehand: "Ik herinner me de eerste spotprent over ons, van Joep Bertrams. Je zag een grote buldog, uit zijn mond staken de voeten van Verdonk. Op de halsband stond Partij voor de Dieren. Dat was mooi."

Afwijkend

Thieme: "We gingen echt blanco de politiek in. Dat is een enorm voordeel. We waren niet besmet met ambtelijke beleidstaal. Andere Kamerleden krijgen allerlei mediatrainingen om in heel veel woorden niets te zeggen. Ik heb CDA'er Maxime Verhagen altijd als het ultieme voorbeeld hiervan gezien. Wij spraken vanaf dag één een ander taal en houden dat tot op de dag van vandaag vol."

Ouwehand: "Op persoonlijk gebied leer je de collega's goed kennen, maar het drong wel tot me door hoe afwijkend we toch bleven - en werden behandeld."

Thieme: "Dan was er een debat over de Walrusonderzeeërs. En dan zei er altijd wel iemand: 'Nu moeten de dierenmeisjes even opletten.' Of staatssecretaris Pieter van Geel die dan in de vergadering zei dat wij beter onze oren even konden dichthouden en vervolgens een heel verhaal hield over de statistische kans om een haas dodelijk te raken. Vond hij leuk."

Ouwehand: "Tijdens ons eerste jaar in de Kamer dacht iedereen om ons heen: ach, ze hebben twee zetels gehaald, maar die dierenpartij is vast een tijdelijk verschijnsel. Het waait wel weer over. Maar toen we in 2010 opnieuw twee zetels kregen, werden we opeens betrokken bij moties van andere partijen. We kregen de telefoonnummers van de ministers en staatssecretarissen en hun assistenten. Wisten wij veel dat dit gebruikelijk was."

Tekst loopt door onder afbeelding.

Thieme: "Wat ook voorzichtig veranderde, was de inhoud van de debatten. Minister Cees Veerman verzuchtte eens dat een debat over landbouw nu voor 80 procent over dieren ging. Voorheen sprak de Kamer vooral over trekkerrijbewijzen. Subsidies, bemestingsnormen, zaaiuien. Dat was even wennen voor meneer Veerman.

"We zagen dat andere partijen zich genoodzaakt voelden zelf meer aan dierenwelzijn te doen. De Universiteit Leiden heeft dat onderzocht. In de periode 2006-2010 besteedden partijen als ChristenUnie en GroenLinks een veelvoud van hun tijd aan het lot van dieren in vergelijking met de periode daarvoor. Wij willen de haas in de marathon zijn, andere partijen meeslepen. En dat blijkt te lukken. Er is sinds ons bestaan in de Kamer bijvoorbeeld geen regeerakkoord meer geweest zonder aparte paragraaf dierenwelzijn.

"Een van onze hoogtepunten in die afgelopen tien jaar is natuurlijk het debat over de onverdoofde rituele slacht. Iedereen zei: 'Doe geen moeite met je initiatiefwetsvoorstel, je hebt geen schijn van kans.' In 2008 dienden we die wet toch in en uiteindelijk stemden 116 van de 150 Tweede Kamerleden voor. Dat was heel fascinerend, ondanks het feit dat we weigerden water bij de wijn te doen en bleven vasthouden aan ons eigen profiel. En dan blijkt er toch riante steun te zijn voor zo'n gevoelig voorstel. Vergeet niet dat de spin-off groot was. Er ontstond een bredere discussie over dierenwelzijn in onze bio-industrie."

Kleur bekennen

Ouwehand: "Wat ik ervan leerde, is dat je niet al vanaf het begin steun hoeft te hebben om toch iets voor elkaar te krijgen. Het was een kwestie van een sterke eigen visie, de wet indienen, volhouden, anderen door middel van discussie tot beslissingen te dwingen waar ze uit zichzelf niet op zaten te wachten."

Thieme: "Het ging mis in de Eerste Kamer, omdat daar een sterke lobby vanuit religieuze hoek kwam. De senaat stemde de wet daarom weg. Op dat moment hadden we één zetel in de Eerste Kamer. De cultuuromslag, dat je op een andere manier naar dieren gaat kijken, moest daar nog plaatsvinden."

Ouwehand: "Maar we komen met een nieuwe wet tegen de onverdoofde rituele slacht. Dit jaar nog."

Thieme: "Vaak wordt politiek gezien als compromissen sluiten in de kaasstolp van Den Haag. Wij geloven in expressieve politiek. Onze partij brengt maatschappelijke discussies in de zaal van de Tweede Kamer, dus meer agenderen dan alleen maar regelgeving verbeteren. We ontmaskeren zogenaamd diervriendelijke partijen. Het is een aanval op de traditionele, instrumentele manier van politiek bedrijven. Ik denk dat compromisme meer afbreuk doet aan de geloofwaardigheid van de politiek dan dat het werkelijk iets oplevert. Ja, je mag het gerust getuigenispolitiek noemen."

Ouwehand: "Wij hebben het huidige kabinet ook nooit willen steunen. Wat de coalitie bewerkstelligt, zijn alleen maar marginale veranderingen ten opzichte van de status quo. Zeker op het gebied van duurzaamheid heeft dit kabinet per saldo niks gepresteerd, echt helemaal niks."

Thieme: "Wij kiezen ervoor om buitenboord te hangen, hebben we altijd gedaan. Zo kun je de koers van het schip het best beïnvloeden. Wat je ziet ontstaan in Den Haag, is het frame dat als je niet constructief bent, dus lekker mee onderhandelt met dit kabinet, je destructief bent. En dus niet in het belang van Nederland denkt. Ze kwamen hier wel aan de deur, hoor. Staatssecretaris Wiebes, minister Dijsselbloem. 'Ja, persoonlijk vind ik als vegetariër ook dat vlees beprijsd moet worden, maar dat is nu eenmaal geen kabinetsbeleid', zei Wiebes. Tja, ben je nou een politicus met idealen of ben je een manager?"

Ouwehand: "Bij onze start in 2006 dacht ik dat het mooi zou zijn als we onszelf binnen twintig jaar zouden kunnen opheffen. We zijn inmiddels op de helft. Ben bang dat we ietsje langer nodig hebben."

Tekst loopt door onder afbeelding.

Mores

Thieme: "Een historisch moment voor ons in die afgelopen tien jaar was het eerste zogeheten notaoverleg dierenwelzijn met toenmalig minister van landbouw Gerda Verburg in 2008. We gebruikten onze volledige spreektijd voor het indienen van 41 moties. On-gehoord. Boris van der Ham van D66 stond op van zijn stoel, die naar achteren viel: 'Zo kan ik niet debatteren! Ik ga naar huis!'"

Ouwehand: "Vergadering stilgelegd, het reglement moest erbij worden gehaald. Bas van der Vlies van de SGP, de nestor, moest lachen. Hij begreep ons wel. Hij vroeg me: hoeveel moties heb je nog liggen? Negentien, antwoordde ik. Dat wordt misschien een probleem, zei Van der Vlies."

Thieme: "Je voelde de druk vanuit de Kamer, dat we ons aan de mores moesten houden. Het was intimiderend. Vervolgens schreven de kranten er volop over. En veel van die moties werden uiteindelijk aangenomen, mede dankzij Boris van der Ham. Dat rebelse werpt op zo'n moment zijn vruchten af."

Ouwehand: "Wat mij is bijgebleven, is de doorbraak in de discussie over vleesconsumptie. Geen partij durfde daar haar vingers aan te branden. GroenLinks niet, D66 ook niet. Totdat de Partij voor de Dieren er over begon. Marianne lanceerde haar klimaatfilm 'Meat the Truth'. Daarna hebben we alle klappen opgevangen. Wij waren de grote vleesverbieders, we wilden de mensen hun biefstuk afpakken, achter ze aan in de supermarkt om hun boodschappen te controleren, dat soort beschuldigingen. Je weet gewoon dat het komt, die totale ridiculisering. Sindsdien is er ook in andere partijprogramma's aandacht voor vleesconsumptie. Dat is een doorbraak en daar ben ik trots op."

Thieme: "Vergeet je landbouwgifverhaal niet, Esther. Bijen gingen massaal dood, maar dat zou volgens anderen wel door de varroamijt zijn gekomen."

Ouwehand: "Ik kreeg te horen: 'Wat sta je nou moeilijk te doen over bijen, er is oorlog in Syrië.' Inmiddels is de bijensterfte een serieus onderwerp van debat.

"Wat er de afgelopen tien jaar tegenviel? Niets eigenlijk. Mensen beginnen weleens over de stroperigheid, dat alles lang duurt. Maar we wisten waar we instapten."

Thieme: "Je moet ook de tussenstappen vieren."

Ouwehand: "Toen de Kamer een paar jaar geleden onze eerste moties over landbouwgif aannam, gingen de chemiejongens, zoals Monsanto, in de tegenaanval met paginagrote kranten-advertenties. Wij hebben die dag taart gegeten, met die kranten op tafel."

De onvermijdelijke hobbel

De partij kende in 2010 een moeilijke periode. Ouwehand werd door het bestuur op een onverkiesbare plek gezet bij de verkiezingen, met een opstand onder de leden tot gevolg. Achter gesloten deuren werd de kwestie opgelost: Ouwehand kwam alsnog op plaats twee van de kieslijst.

Thieme: "Wat er aan de hand was, dat doet er niet toe."

Ouwehand: "Als het politiek relevant was, ben je aan de kiezer verplicht het uit te leggen. Dat was het niet. Iedere beginnende partij komt in haar ontwikkeling een hobbel tegen. Dit was de onze. Waarin wij verschillen van die andere partijen, is dat wij hebben bewezen zoiets te kunnen oplossen zonder elkaar de tent uit te vechten."

Thieme: "Anderen imploderen na interne ruzies. Het overstijgende belang, dat overwint bij ons op zo'n moment. Dat is de kracht van idealen."