Vergeleken met andere staatshoofden was de kersttoespraak van Willem-Alexander best pessimistisch

Opnieuw is de toon van Willem-Alexander ernstig

Als de kersttoespraken van koning Willem-Alexander wat zeggen over de toestand van Nederland, dan dringt zich één duidelijke conclusie op: het gaat niet bepaald goed met ons. Al een paar jaar hebben de tv-redes van Willem-Alexander een sombere toonzetting. De toespraak die hij dit jaar op Eerste Kerstdag hield, vormt hierop geen uitzondering. Ernstig, vermanend bijna, stond de koning in verschillende bewoordingen stil bij het verdwijnen van gemeenschapszin in de Nederlandse samenleving.

“Het lijkt steeds moeilijker te worden om elkaar in het dagelijks leven te ontmoeten. De plaatsen waar heel uiteenlopende mensen elkaar van oudsher tegenkomen - kerk, kantoor, café, sportclub, school - verliezen die verbindende functie steeds meer”, constateerde de koning. En: “Nuance en inlevingsvermogen lijken bij voorbaat het onderspit te delven en Twitter maakt het debat soms bitter. Steeds meer mensen houden hun digitale deur het liefst dicht en nemen alleen nog kennis van ideeën die hun groepsgevoel en mening bevestigen.”

De toespraak trok zo’n 1,7 miljoen kijkers, iets meer dan vorig jaar toen anderhalf miljoen Nederlanders voor de tv zaten. De koning sprak zoals altijd vanuit De Eikenhorst, de villa in Wassenaar waar hij met zijn gezin woont, in een decor van Delftsblauwe vazen en eikenhouten meubilair. Geen kerstboom, zoals al snel werd opgemerkt door inderdaad ‘bittere’ twitteraars. Die zagen er een breuk met een oude Nederlandse kersttraditie in, maar ook bij de toespraken van koningin Beatrix bleef de kerstboom meestal buiten beeld.

Al enige jaren op rij snijdt de koning dezelfde thema’s aan. Zorgen om maatschappelijke verdeeldheid, twistzieke burgers en het ontbreken van een overkoepelend verhaal zijn terugkerende elementen. “Het extreme lijkt het nieuwe normaal”, zei hij vorig jaar. En drie jaar geleden: “Sommigen voelen zich in de steek gelaten en onvoldoende gehoord”.

De kersttoespraken behoren traditioneel tot de meest christelijke teksten die de koning uitspreekt. Ook dit jaar ontbraken de religieuze verwijzingen niet. “Ik verkondig u grote blijdschap die heel het volk ten deel zal vallen”, citeerde de koning de passage uit het kerstverhaal waarin een engel Jezus’ geboorte aan de herders verkondigt. Wie heel precies luisterde zal gemerkt hebben dat het dit keer minder nadrukkelijk christelijk was dan een jaar eerder, toen Willem-Alexander begon met een samenvatting van het kerstverhaal over de geboorte van ‘Christus, de zoon van God’. Dit jaar verwees de koning enkel impliciet naar God en Jezus.

Paus pleit voor Palestijnse staat

De ‘oorlogswind’ waait in de wereld, merkte paus Franciscus op in zijn kersttoespraak ‘Urbi et Orbi’ in Rome. Franciscus deed een aantal suggesties om de vrede dichterbij te brengen, en daarbij zat hij overduidelijk niet op een lijn met die andere wereldleider - de Amerikaanse president Donald Trump. Zo pleitte de paus voor een twee-statenoplossing in het Midden-Oosten, met een eigen Palestijnse staat naast Israël. Daartoe is ‘dialoog’ nodig, om een ‘onderhandelde oplossing’ te bereiken. Trump erkende drie weken geleden Jeruzalem als hoofdstad van Israël, tot woede van Palestijnen en Arabieren. Paus Franciscus zei ook te bidden voor wederzijds vertrouwen rond Noord-Korea, dat in conflict is met de VS.

Queen Elizabeth prijst haar prins

Koningin Elizabeth prees in haar jaarlijkse kersttoespraak de inwoners van Londen en Manchester en daarnaast haar eigen man, prins Philip. De ‘krachtige identiteit’ van de twee Britse steden bleek volgens de Queen na terroristische aanslagen en, in het geval van Londen, ook een verwoestende brand die 71 levens eiste. De 91-jarige vorstin herinnerde zich met dankbaarheid de bezoeken die ze bracht aan overlevenden en nabestaanden, na de aanslagen en de brand. Prins Philip kreeg in een ongebruikelijke persoonlijke noot lof toegezwaaid, aan het eind van het jaar waarin hij zijn openbare functies neerlegde. Ze prees haar 96-jarige echtgenoot om zijn ‘unieke gevoel voor humor’. Elizabeth en Philip zijn 70 jaar getrouwd.

Oproep tot eenheid van koning Felipe

Koning Felipe van Spanje heeft in zijn kersttoespraak de Catalanen opgeroepen af te zien van plannen tot afscheiding van het moederland. “De weg vooruit kan niet opnieuw leiden tot confrontatie of uitsluiting die, zoals we weten, alleen onenigheid, onzekerheid, smart veroorzaken”, zei de koning met een boodschap gericht aan met name het vorige week gekozen Catalaanse parlement. Begin oktober hield Felipe ook een tv-toespraak, waarin hij hard uithaalde naar de separatistische regering van Catalonië. Nu, met Kerstmis, was zijn toon vergevingsgezinder. Zo erkende hij dat in Spanje ‘niet alles een succes’ is.

Trump hekelt op Twitter FBI

De Amerikaanse president houdt geen kersttoespraak, ook Donald Trump niet. Maar het twitteren kon hij niet laten. Zo uitte Trump kritiek op de federale recherche FBI, omdat een adjunct-directeur van die dienst op de hand van de Democraten zou zijn. Later beantwoordden Donald en zijn vrouw Melania telefoontjes van kinderen met vragen over de kerstman. In Stockholm stond koning Carl Gustaaf stil bij de aanslag in de Zweedse hoofdstad waarbij in april van dit jaar vijf mensen om het leven kwamen. Hij loofde de inzet van vrijwilligers en noemde die medemenselijkheid sterker dan haat en geweld.