Direct naar artikelinhoud

Fijne Kerst, als je niet beroofd wordt

Een beveiliger inspecteert een kledingwinkel in Johannesburg waar het alarm is afgegaan.Beeld Bram Lammers

Rond de feestdagen stijgt het aantal inbraken en overvallen in Zuid-Afrika fors. Beveiligingsbedrijven draaien overuren.

Abraham Tshotetsi (35) rijdt geconcentreerd tussen de villa's in de wijk Northcliff door. De weg kronkelt omhoog. Hoge muren met schrikdraad beschermen de huizen die in dit welvarende deel van Johannesburg tegen een heuvel op zijn gebouwd. Op bijna alle muren prijkt een waarschuwingsbord met het logo van Beagle Watch, het bedrijf waarvoor Tshotetsi werkt. Dat is gespecialiseerd in 'gewapende reactie' zodra iemand alarm slaat bij een inbraak of overval.

In december stijgt het aantal overvallen en inbraken in Zuid-Afrika altijd fors. De eerste helft van die maand gaat het vooral om gewapende overvallen. "Criminelen weten dat iedereen in die periode zijn eindejaarsbonus krijgt", legt gebiedsmanager Oscar Mangani van Beagle Watch uit. "Ze hangen rond bij pinautomaten en volgen mensen die geld hebben opgenomen naar huis, om hen op hun oprijlaan te beroven zodra zij hun hek hebben geopend." Zijn hoofd operaties, Sonnyboy Masuku: "En dat gebeurt vaak met grof geschut. Ze komen niet zelden aanzetten met AK47's."

Abraham Tshotetsi op patrouille in een rijke wijk van Johannesburg.Beeld Bram Lammers

In de auto van Tshotetsi in Northcliff komen via een radio de meldingen binnen. "Code 1 op 8th Street, maar pas op: twee gevaarlijke honden." Dergelijke bijzonderheden over de huizen staat opgeslagen in het meldkamersysteem. "Verdachte blauwe auto op 2nd Avenue. ... Overval op Fox." En zo gaat het door.

Onderzoek van het Zuid-Afrikaanse statistiekbureau laat zien dat van alle criminaliteit huisovervallen het meest worden gevreesd. Daarom betaalt maar liefst 11 procent van alle Zuid-Afrikanen een bedrijf als Beagle Watch voor beveiliging. En zodra half december het aantal gewapende overvallen iets afneemt, start juist de golf klassieke inbraken. Want dan begint de zomervakantie en weten criminelen dat veel mensen de stad uit zijn.

"Van onze ruim vijfhonderd werknemers mag in december niemand vrij nemen", glimlacht Mangani. "De feestdagen betekenen voor ons: topdrukte."

Paniekknop

Code 1 is de meest urgente melding. Het betekent dat iemand op de paniekknop aan zijn sleutelbos heeft gedrukt, wellicht vanwege een gewapende overval. Na zo'n melding moet een beveiliger van Beagle Watch binnen drie minuten ter plaatse zijn. Tshotetsi heeft een iets langere reactietijd. Hij is assistent-hoofd operaties. Hij komt meestal pas in actie wanneer een interventie door een van zijn patrouillerende beveiligers escaleert en bijvoorbeeld is geëindigd in een schietpartij. Tshotetsi regelt dan de overdracht van de zaak aan de politie, waarmee Beagle Watch nauw samenwerkt.

Je moet altijd alert en moedig zijn voor dit werk. Iedereen komt wel een keer terecht in een vuurgevecht

Want private beveiligingsbedrijven zijn bijna altijd eerder ter plekke dan de politie. Zij zijn in Zuid-Afrika ook met meer: 490.000 private beveiligers tegen 195.000 politieagenten. In de private beveiliging ging in Zuid-Afrika vorig jaar 3 miljard euro om. In de rijke wijken van Johannesburg heeft Beagle Watch weliswaar ook camera's hangen en deelt het bedrijf voorlichtingsboekjes met veiligheidstips uit, maar de 24 uur per dag rondrijdende beveiligers blijven het belangrijkst. "Zichtbaarheid werkt preventief", legt Mangani uit. En de beveiligers houden verdachte mensen staande, checken lang geparkeerde auto's.

Tshotetsi spreekt in de namiddag een groep van 49 mannen toe. Ze staan in zwarte uniformen in de houding. De komende twaalf uur wisselen zij de dagploeg af. "Ze moeten scherp zijn", legt hij zijn peptalk uit. "Je moet altijd alert en moedig zijn voor dit werk. Iedereen komt wel een keer terecht in een vuurgevecht." Hijzelf vier jaar geleden ook, vertelt hij kalm. Hij werd drie keer geraakt. "Gelukkig op mijn kogelwerende vest."

December is een gevaarlijke maand

De toch al hoge Zuid-Afrikaanse criminaliteitscijfers stijgen traditioneel nog eens rond Kerst, doordat criminelen in die periode meer geld nodig hebben om hun familie van cadeaus en extra financiële bijstand te voorzien. Gewelddadige ruzies nemen ook toe, door veelvuldig drankmisbruik tijdens de feestdagen. De eerste dag van de Zuid-Afrikaanse zomervakantie, half december, is het meest berucht. Die wordt in sommige ziekenhuizen wel 'de dag van het bloedvergieten' genoemd. Ook is het gevaarlijk op de weg, door vakantiedrukte en omdat mensen onder invloed rijden. Van 1 december 2016 tot 9 januari 2017 vielen in Zuid-Afrika in vijf weken tijd bijvoorbeeld 1714 verkeersdoden.