Smart is de eerste blanke boer in Zimbabwe die zijn boerderij heeft teruggekregen nadat sinds 2000 zo'n 4.500 blanke boeren met geweld zijn verdreven. De verwachting is dat meer blanke boeren zullen profiteren van de economische wind die onder de nieuwe president Emmerson Mnangagwa lijkt te waaien.

'De landhervormingen kunnen we niet terugdraaien, maar landeigenaren zullen worden gecompenseerd', beloofde Mnangagwa vorige maand bij zijn inauguratiespeech. Mnangagwa, die door regeringspartij Zanu-PF is aangewezen als opvolger van de verdreven president Robert Mugabe, belooft Zimbabwe uit het economische dal te trekken en wil de landbouw het speerpunt maken van die ontwikkeling.

Dat schept verwachtingen onder de duizenden blanken in Zimbabwe die na de landhervormingen zijn gebleven en niet zijn teruggekeerd naar Groot-Brittannië of Nederland of opnieuw zijn begonnen in Zambia, Zuid-Afrika of Australië. Velen hopen te kunnen terugkeren naar hun geliefde grond om te boeren, anderen wachten nog steeds op de financiële compensatie die ze nooit hebben gekregen.

Zimbabwe stond aan het begin van het tijdperk-Mugabe rond 1980 bekend als de graanschuur van Afrika, maar na de gedwongen landhervormingen in 2000 stortte de productie volledig in. De landerijen zijn verdeeld onder de arme zwarte inwoners, partijvriendjes en oorlogsveteranen die nog met Mugabe voor de onafhankelijkheid hebben gestreden. De meeste nieuwe boeren misten landbouwkennis en waren te arm om te investeren in goede zaden of landbouwmachines, veel grotere landeigenaren die de grond om politieke redenen hadden gekregen lieten de landerijen verkommeren.

Economisch herstel

Mnangagwa gaat naar verwachting vol inzetten op economisch herstel, niet in de laatste plaats om te kunnen voldoen aan de hervormingseisen van de internationale geldschieters: de Wereldbank en het IMF. Een van die eisen is het compenseren van de onteigende boeren, vertelt Zimbabwe-kenner Hugo Knoppert van netwerkorganisatie ZimbabweWatch. 'Eigenlijk zijn die hervormingen al onder Mugabe ingezet.'

Zo hebben elf Nederlandse boeren vorig jaar al in het geheim een schikking getroffen met de overheid over compensatie. Voor een veertigtal andere Nederlandse boeren zal de komende tijd duidelijk moeten worden welke schadevergoeding zij kunnen verwachten. 'Mnangagwa en zijn minister van Financiën zijn pragmatici. Als de economie uit het slop moet worden getrokken, dan zijn zij de juiste mensen', zegt Knoppert.  Al wordt dat volgens hem wel in de stijl van Rwanda: 'Veel investeren, maar democratisch gezien de duimschroeven aandraaien.'

Op de boerderij Lesbury werd Smart donderdag met open armen ontvangen door zijn voormalige landarbeiders, maar ook door oorlogsveteranen en lokale politici - zijn voormalige politieke vijanden.  'Toen hij van zijn land werd verdreven, bleef hij de boeren steunen met kennis en materiaal', zo verklaart de dorpschef Peter Tandi tegen persbureau AP zijn aanwezigheid. 'Deze man steunde de guerrilla's tijdens de oorlog. Hij gaf ons onderdak om ons te verstoppen voor de koloniale regeringssoldaten', zegt de oorlogsveteraan en lokaal Zanu-PF-lid Gift Maramba.

Veel blanke boeren die in Zimbabwe zijn gebleven genieten nog grote steun onder de bevolking. Na de onteigening ging het bergafwaarts in de landbouw en is de armoede onder de bevolking sterk toegenomen.  De afgelopen jaren vinden blanke boeren stilletjes hun weg terug op de landerijen door samen te werken met de nieuwe zwarte landeigenaren.  Peter Steyl, de blanke voorzitter van de Unie van Commerciële Boeren, zei twee jaar geleden tegen de Volkskrant dat 'de telefoon roodgloeiend staat' met verzoeken om de blanke landbouwkennis. 'Ik adviseer onze leden geduldig te zijn en af te wachten', zegt hij nu tegen AP, 'maar het lijkt er echt op dat deze regering de landbouw weer terug op de rails wil zetten.'

Geen strafvervolging
Robert Mugabe mag in het land blijven wonen zonder te vrezen voor strafvervolging. Deze garanties zou de oud-president hebben gekregen in onderhandelingen over een ordelijke machtsoverdracht.

Met vertrek Mugabe is 'mugabisme' nog niet verdwenen
Emmerson Mnangagwa is warm onthaald bij zijn terugkeer uit ballingschap. Hij belooft democratie, maar velen twijfelen.

Na het feestvieren volgt de onzekerheid
Zimbabwe is verlost van Mugabe, maar gaat ook een onzekere periode tegemoet. Voorlopig krijgt vice-president Mnangagwa het vertrouwen van het volk.

Profiel van een van de langst zittende staatshoofden van Afrika
Hij dwong wereldwijd respect af toen hij zijn land in 1980 naar de onafhankelijkheid leidde. Maar onder zijn brute heerschappij werd Zimbabwe een straatarme pariastaat.

Luidt het eind van presidentschap Mugabe een nieuw begin in voor Zimbabwe?
Opgetogenheid over de machtswisseling-in-slowmotion overheerst in Harare. Na 37 jaar nadert eindelijk het einde van het presidentschap van Mugabe, is de teneur.

Zo vieren de Zimbabwanen feest
Correspondent Mark Schenkel legt de euforie van de Zimbabwanen vast. Bekijk hier zijn foto's.