Studie: 'Honderdduizenden klimaatvluchtelingen in aantocht'

Het aantal mensen dat hun land straks als gevolg van klimaatopwarming zal ontvluchten naar de Europese Unie neemt aan het einde van deze eeuw met 188 procent toe. Europa moet zich daarom voorbereiden op 660.000 extra vluchtelingen per jaar als de gevreesde opwarming van de aarde inderdaad realiteit blijkt en uit de hand loopt. Tot die conclusie komen onderzoekers van de Columbia universiteit in New York. Hun studie staat in het laatste nummer van het wetenschappelijke vakblad Science.

Wie denkt dat klimaatverandering zich vooral openbaart door smeltende ijskappen, aanhoudende droogtes op verschillende continenten of steeds krachtiger tropische stormen, vergeet vaak wat dat allemaal doet met de mensen in die gebieden. Klimaatwetenschappers en ook militairen waarschuwen al een tijdje: belangrijker opwarming van de aarde zal leiden tot verplaatsingen van grote groepen mensen. Op zoek naar veiliger oorden zal het aantal vluchtelingen uit Afrika en Azië naar gematigder streken toenemen. Toekomstige generaties Europanen gaan dat merken door de komst van extra vluchtelingen, voorspellen de Amerikaanse onderzoekers. Tegen het einde van deze eeuw 660.000 per jaar, om precies te zijn.

De economen Wolfgang Schlenker en Anouch Missirian baseerden hun spraakmakende voorspelling op asielaanvragen die tussen 2000 en 2014 in Europa werden gedaan. Tegelijk keken ze in die periode naar temperatuurverschillen en andere klimaatveranderingen in de 103 landen van waar degenen vandaan kwamen die in de onderzoeksperiode een verblijfsvergunning aanvroegen in de EU. Nadat ze andere belangrijke migratieredenen (oorlog en politieke instabiliteit) hadden uitgefilterd, concludeerden de onderzoekers dat er een verband was tussen teruglopende landbouw¬opbrengsten (als gevolg van droogte) en het aantal mensen dat hun biezen pakten om naar Europa te gaan.

In eerdere onderzoeken is vaker verband gelegd tussen bijvoorbeeld de toenemende droogte in het Midden-Oosten en de vele oorlogen daar. De mislukte graanoogsten in Syrië in 2006 en 2010 - als gevolg van extreme droogte – zouden volgens sommige wetenschappers een belangrijke rol hebben gespeeld in de aanloop naar de opstand tegen het regime van president Assad. Werkloze en verarmde boeren waren naar de grote steden getrokken waar ze niet aan de bak kwamen en gefrustreerd raakten omdat alle baantjes al waren ingenomen door Irakezen die de oorlog in hun land waren ontvlucht. De almaar oplopende onvrede en de harde repressie van het regime zorgden voor een klimaat waarin politieke agitatie kon floreren.

Hoewel er ook weerstand is tegen dit soort wetenschappelijke verbanden en lang niet alle onderzoekers het eens zijn, verschijnen er de laatste jaren meer en meer wetenschappelijke verhandelingen die wel degelijk waarschuwen voor misschien wel miljoenen klimaatvluchtelingen. De Duitse onderzoeker Tobias Ide van het Georg Eckert instituut gelooft er niets van. Hij hekelt echter de ‘versimpeling van de relatie tussen klimaat en migratie’. “Er zijn heel veel factoren die migratie beïnvloeden”, aldus Ide. Zijn collega William Briggs van de prestigieuze Cornell-universiteit in New York wijst de studie van zijn New Yorkse vakbroeders zelfs af als 'het idiootste gebruik van statistiek dat ik sinds lang heb gezien'.

Maar volgens de Britse onderzoeker Bob Ward van de London School of Economics and Political Science geeft de Amerikaanse studie vooral aan wat de mogelijke impact kan zijn van honderden miljoenen mensen die bijvoorbeeld op de vlucht gaan voor stijgend zeewater of extreme droogte. ,,Dit zal leiden tot massamigratie vanuit de meest kwetsbare locaties. We weten uit de menselijke geschiedenis dat dat soort volksverhuizingen vaak leiden tot conflict en oorlog met verschrikkelijke gevolgen. De enorme kosten van oorlogen als gevolg van massamigratie worden meestal buiten de rekenmodellen gehouden die gaan over klimaatverandering”, zegt Ward in de Britse krant The Guardian. De Amerikaanse econoom Solomon Hsiang van de Berkeley universiteit in Californië kwam eerder met een studie waarin droogte werd gelinkt aan gewelddadige conflicten.

Hsiang vindt dat maar beter het zekere voor het onzekere kan worden genomen en dit soort onderzoek prioriteit moet krijgen. ,,Er zijn gigantische kosten aan verbonden voor zowel de ontvangen landen als voor de vluchtelingen als we geen scenario’s klaar hebben liggen voor het geval het echt zover zou komen.”

Juan-Carlos Ciscar, van het Onderzoekscentrum van de Europese Commissie, de resultaten van dit onderzoek politiek relevant. ,,Er is meer onderzoek nodig om de ontwikkelingslanden te helpen hun landbouw aan te passen aan de opwarming.”