Nederlandse overheid draait op voor nucleaire factuur

Lange, meanderende rivieren. Dijken, uiterwaarden die bij hoog water onderlopen, populieren, steenfabriekjes en oude dorpjes als Hien, Wely en Wolferen. De mens heeft dit landschap al in de veertiende eeuw vorm gegeven. Al net voorbij de Duits-Nederlandse grens vertakt de Rijn in enkele grote rivieren als de IJssel, de Nederrijn, de Lek en de Waal. Een door-en-door Nederlands landschap, zo plat als een biljarttafel. Je zou denken dat een kerncentrale in dit vlakke land al van kilometers ver zichtbaar is. Toch is het even zoeken. Van de centrale van Dodewaard, omvloeid door de Waal op een tiental kilometer ten noordwesten van Nijmegen, blijft niet meer over dan een betonnen kubus en enkele bijgebouwen. Ze was de eerste kerncentrale in Nederland en werd in 1969 in gebruik genomen.

Achtentwintig jaar was de centrale van Dodewaard actief, en ze werd in 1997 uit bedrijf genomen, al meer dan twintig jaar geleden dus. De definitieve sloop was gepland voor 2045. Vroeger kan niet, omdat eerst de radioactiviteit substantieel afgenomen moet zijn. Pas in 2045 kunnen de uiterwaarden van de Waal het landschap weer overnemen. Maar daar wringt het schoentje. Een kerncentrale ontmantelen kost handenvol geld, en volgens de regering moet die sloop betaald worden door de eigenaar, de NV Gemeenschappelijke Kernenergiecentrales Nederland, GKN. De sloop van Dodewaard zou tweehonderd miljoen euro kosten, en dat geld heeft de GKN niet.

Burgemeester Kees Veerhoek van Neder-Betuwe, waar Dodewaard deel van uitmaakt, is woedend: “Zo’n lelijk gebouw midden in het rivierenlandschap,” klaagt hij bij de regionale omroep GLD. Hij ziet het zo al gebeuren: dat  de centrale er in 2045 nog altijd zal staan, “en misschien daarna weer twintig jaar”. Hij eist dat de gebouwen uiterlijk in 2045 weg zijn op de oevers van de Waal. “Het is aan het Rijk om ervoor te zorgen dat die centrale snel weg gaat.”

Als de Nederlandse staat opdraait voor de kosten van de nucleaire sector, dan wacht hem een factuur van maar liefst vierhonderd miljoen euro. Tweehonderd voor de sloop van Dodewaard, honderd miljoen om het afval van de oude centrale in Petten te verwerken, en zestig tot honderd miljoen voor de bouw van een nieuwe reactor in Petten. Ook daarvan luidt het officiële standpunt van de regering dat de sector daar zelf voor moet opdraaien, maar ook voor Petten heeft die niet genoeg geld in het laatje. 

Dat staat allemaal in een document dat hoge ambtenaren vorige zomer hebben bezorgd aan parlementslid Edith Schippers. Schippers was toen, na de Nederlandse verkiezingen in maart, kabinetsinformateur. Het document is nu gepubliceerd op de website kabinetsformatie2017.nl. De nieuwe regering, Rutte III, is ondertussen sinds oktober aan de slag, en nu wordt ze geconfronteerd met de financiële problemen van de nucleaire sector. De grootste Nederlandse centrale die nog in bedrijf is, die in Borssele, draait met verlies en haar eigenaar wil er het liefst van af. Ook de verrijkingsfabriek in Almelo staat onder druk.

Toch vindt het Reactor Instituut van de gerenommeerde Technische Universiteit Delft, een van de hoogst gewaardeerde technische universiteiten ter wereld, dat het van belang is dat de Nederlandse kerncentrales open blijven. Allereerst hebben ze hun functie in deze tijden van klimaatverandering, maar in Petten worden ook isotopen voor de bestraling van kankerpatiënten geproduceerd. Machiel Mulder, hoogleraar energiewetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen, zegt in de Volkskrant “dat een nucleaire industrie niet denkbaar is zonder betrokkenheid van de overheid”. Mark Rutte en zijn regering mogen op zoek naar geld.