Keert de Europese Trump terug? Silvio Berlusconi werkt aan een comeback en presenteert zich als het gematigde alternatief tegen populisten die overal aan de deur kloppen. Hij speelt het spel slim. Als zelfs wildwestzender Vice - keurig aangelijnd - op audiëntie mag komen bij de man die dik een decennium geleden nog als een gevaar voor Europa werd gezien (dixit The Economist) dan kunnen we gerust spreken van een bijzondere wederopstanding. En de Italianen hebben de knuffelpoliticus in hun armen gesloten.
Dit weekend zijn er weer verkiezingen in Italië en de verwachting is dat de zwaar bejaarde zakenman weer mee gaat strijden. ‘Of hij echt terugkeert? Je kunt het niet uitsluiten,’ zegt Angelo van Schaik, een journalist die al zestien jaar in Rome woont en de opkomst en de ondergang van de Ridder van nabij meemaakte. ‘Het is bizar hoe Berlusconi ineens weer likeable wordt,’ zegt Italië-correspondent Angelo van Schaik in een analyse van de terugkeer. ‘Berlusconi is een Trump avant la lettre,’ vertelt de correspondent voor onder meer NPO. ‘Hij was de zakenman die was uitgeleend aan de politiek om het verrotte systeem op te ruimen, maar hij faalde compleet. Nu presenteert hij zich als een lieve opa die met een poedel op televisie verschijnt,’ zegt hij.
Silvio Berlusconi is bijna tien jaar ouder dan Donald Trump, maar heeft nog steeds het jeugdige temperament om Italië weer te gaan leiden. Tot 2019 mag hij geen publieke functies bezetten, maar dat obstakel lijkt hij te beschouwen als bagatel. Het strafblad belet hem niet om vanuit de coulissen zijn manschappen alvast naar voren te schuiven. Bij recente burgemeestersverkiezingen dartelde hij alweer rond rondom kandidaten van zijn partij. Berlusconi’s leger won overal zetels. ‘Ik ben terug. En dat zie je!’ verwijzend naar zijn ingevallen gebruinde iets te strakgetrokken koppie.
Het was even stil rond de man die in 1994 de politieke arena binnenstapte met zijn partij Forza Italia. De zakenman, die we in Nederland kennen als de voorzitter van AC Milan die knuffelend met Gullit, Rijkaard en Van Basten op de foto gaat, start dat jaar met een Lange Mars door Italië. De Milanese topman verovert daarna snel een electorale basis omdat het Italiaanse politieke systeem, met corrupte politici van alle pluimage, is geïmplodeerd.
‘Hij kon in een gat stappen en had een populistische agenda,’ zegt Donatello Piras, een politieke analist die in Nederland werkt maar familiaire wortels heeft op Sardinië. ‘Net als Trump zette Berlusconi zich af tegen de politieke kaste. Zijn doel was een Engels systeem, waarbij het midden werd opgeslokt en je een bonus verdiende met het smeden van een coalitie. Dat zag hij toen goed. Vergeet niet: Italië was en is nog steeds een enorm versplinterd land.’
Gaat hij winnen? Van Schaik: ‘Hij doet het slim. Links is nog steeds verdeeld. Op rechts heb je Lega, die met een anti-immigratieagenda willen scoren. Hij zet zich af tegen de populisten van Beppe Grillo, de komiek die nu de anti-establishmentkaart speelt. Hij wil het redelijke rechtse alternatief zijn, een gematigd politicus. Hij maakt de fouten niet die Trump wel maakt.’
Van Schaik ziet een groot verschil tussen Trump en Berlusconi. Berlusconi plooit zich naar zijn omgeving en calculeert zijn kansen om verkiezingen te winnen. ‘Silvio Berlusconi is niet langer de olifant in de porseleinkast. Hij is veel diplomatieker en meer geslepen dan Trump. Machiavelli was niet voor niks een Italiaan!’
Piras denkt dat Berlusconi - de schim uit het verleden - een laatste kans maakt. De politieke connaisseur wijst op de wankelmoedige mentaliteit van de Italiaan. ‘Italië heeft geen helden meer. De nieuwe generatie laat het afweten. Het voetbalteam is uitgeschakeld. De Pirlo’s, Nesta’s, Del Piero’s zijn weg. Ook in de politiek is het karig. Het verlangen naar Berlusconi is bijna nostalgisch,’ zegt hij. ‘Hij heeft de middelen om nog een keer te vlammen. Hij is de beste campaigner. Dit bij gebrek aan beter in de huidige Italiaanse politiek.’ Dan grinnikend: ‘De populist die ageert tegen de dingen die hij zelf heeft gedaan…Mamma mia nog aan toe.’
