Tienduizenden bijziende Nederlanders dreigen komende decennia blind te worden, waarschuwt oogheelkundige

Wat is het probleem met computerschermen en smartphones?

Kinderen kijken er tegenwoordig veel te vaak en veel te lang achter elkaar naar, stelt Caroline Klaver, hoogleraar oogheelkunde aan het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam, in NRC. Dat kan leiden tot bijziendheid en zelfs blindheid. Kinderen moeten daarom het kijken regelmatig onderbreken en ook veel vaker buiten spelen om hun blik daadwerkelijk even te verbreden.

Wat is bijziendheid?

Mensen die bijziend zijn, zien dichtbij wel scherp, maar slecht op afstand. De mate van bijziendheid - de medische term is myopie - wordt uitgedrukt in een getal met een min ervoor. -6 of meer geldt als hoog bijziend. Bijziendheid ontstaat als het oog langwerpiger wordt, doordat de achterkant van het oog naar achteren groeit. Daardoor komt het brandpunt van het beeld dat het oog bereikt niet op, maar voor het netvlies te liggen. Met brillenglazen of contactlenzen kan het beeld worden aangepast.

Hoeveel mensen hebben last van (ernstige) bijziendheid?

Ongeveer 30 procent van de Nederlandse bevolking is bijziend. Onder jongeren ligt dat percentage hoger: bijna de helft van de twintigers heeft last van bijziendheid. Van de bijzienden is 6 procent (ruim 300 duizend personen) hoogbijziend met een lenssterkte van -6 of meer, zegt Virginie Verhoeven, onderzoeker bij het Erasmus MC.

De Nederlandse cijfers komen overeen met die in andere westerse landen. In ontwikkelde landen in Azië liggen de percentages aanzienlijk hoger. Dat bijziendheid de laatste jaren in Nederland en andere westerse landen is toegenomen, duidt er volgens Verhoeven op dat de Aziatische trend wordt gevolgd.

Welke risico's lopen bijzienden?

Van de bijzienden die min zes of meer hebben zal een op de drie op latere leeftijd blind of slechtziend worden, zo blijkt uit Rotterdams onderzoek. Verhoeven rekent voor dat dit betekent dat de komende decennia ruim 100 duizend mensen blind of slechtziend zullen worden. 

Deze mensen hebben een grote kans op loslaten van het netvlies en op maculadegeneratie, een aandoening aan het centrale deel van het netvlies waardoor het beeld wazig wordt. Dergelijke complicaties doen zich meestal voor na het 45ste levensjaar, als het bindweefsel van het oog gaat 'uitzakken'. Hoe sterker de bijziendheid, hoe eerder complicaties zich kunnen aandienen, aldus Verhoeven.

Waardoor wordt de toename van het aantal bijzienden veroorzaakt?

Onderzoek toont aan dat langdurig boeken lezen en op computerschermen en smartphones turen bijdragen aan het ontwikkelen van bijziendheid. Jongeren die veel jaren in de schoolbanken doorbrengen, hebben een verhoogde kans bijziend te worden. Door het gebruik van de smartphone lopen ook kinderen van laagopgeleide personen een groter risico.

Personen die veel boeken lezen, vaak achter de computer zitten en veelvuldig gebruikmaken van de smartphone dwingen hun ogen zich aan te passen aan de korte afstand. Dat kan op den duur leiden tot afwijkingen aan het oog. Er is ook meer kans op bijziendheid als iemand vaak leest met slechte verlichting of in het donker.

Wat kan er worden gedaan tegen bijziendheid?

De mogelijkheden om bijziendheid te verhelpen zijn beperkt. Daarom is het belangrijk dat ouders of zorgverleners in een zo vroeg mogelijk stadium ingrijpen, zegt Verhoeven. Voorkomen moet worden dat bijziendheid niet de cruciale sterkte van min zes bereikt.

Kinderen moeten niet te lang achter een beeldscherm of aan de smartphone zitten. Het beste kan een boek op minstens 30 centimeter afstand worden gelezen. Caroline Klaver beveelt in NRC aan om het dichtbij kijken na 20 minuten te onderbreken door een pauze van 20 seconden. Kinderen zouden dagelijks minstens 2 uur buiten moeten spelen.

Om te voorkomen dat de ogen van bijziende kinderen verder achteruitgaan, kunnen ze atropinedruppels krijgen. Die zorgen ervoor dat het oog stopt met groeien. Ook multifocale contactlenzen kunnen ervoor zorgen dat het oog niet verder naar achteren groeit. Ingrepen als laseren en het plaatsen van kunstlenzen lossen het probleem van het uitgerekte oog niet op, aldus Verhoeven.