Succes is erg mager, maar missie Mali blijft

De missie in Mali is de dodelijkste VN-vredesmissie van dit moment. Sinds de zomer van 2013, toen de missie op uitnodiging van de Malinese regering begon, vielen er onder de uitgezonden militairen 146 doden. Alleen bij de VN-missie in Joegoslavië vielen in de jaren negentig meer doden. Ook vier Nederlanders kwamen om het leven: twee bij een helikoptercrash in 2015 en twee bij een schietoefening met een mortiergranaat in 2016.

Vanwege dat laatste ongeluk werden er in september vraagtekens gezet bij de missie in Mali. De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) kwam met een vernietigend rapport: de gebruikte granaten deugden niet, waren niet of slecht gecontroleerd en werden bij veel te hoge temperaturen bewaard. Daarbij, stelde de OVV, werd militaire gereedheid ondergeschikt gemaakt aan de politieke wil om deel te nemen aan missies. Minister Jeanine Hennis van Defensie trad af, met in haar kielzog Commandant der Strijdkrachten Tom Middendorp.

Maar alle problemen zijn nu opgelost, stelt de nieuwe Defensieminister Ank Bijleveld, die bekende het dossier ‘met gezonde argwaan’ te hebben bekeken. Alle verdachte munitie is vernietigd en de medische zorg – waarover in het OVV-rapport ook harde noten werden gekraakt – voldoet na aanpassingen plots aan alle eisen. De Kamer reageerde grotendeels verbaasd, maar ook gerustgesteld.

De Tweede Kamer rondt het debat over de verlenging van de missie vandaag af. De partijen hebben nog wel vragen over wat de 300 Nederlandse militairen, die vooral inlichtingen verzamelen, daar nu eigenlijk bereiken. Minister Sigrid Kaag voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking wil niet spreken van successen, maar van ‘succesjes’. Volgens haar collega van Buitenlandse Zaken, minister Halbe Zijlstra, is de situatie in het land sinds 2013 wel iets verbeterd. ,,Het dreigde af te glijden naar een kalifaat.”

Dat betekent niet dat Mali in vier jaar tijd is ontpopt tot Zwitserland. Zijlstra noemt een fatsoenlijk bestuur met een rechtstaat die zelf verantwoordelijk kan zijn voor de veiligheid een voorwaarde om te stoppen met de missie. ,,Dat is nu in ieder geval niet zo en ik schat in dat dat volgend jaar ook nog niet zo zal zijn.” Daarmee zinspeelt Zijlstra erop dat dit niet de laatste verlenging is van de Nederlandse missie, waaraan ons land in november 2013 in eerste instantie voor twee jaar begon. ,,Als we ‘ja’ zeggen tegen een missie, dan is een einddatum niet vast te stellen. Ik durf die er niet op te plakken.”

Ook Afghanistan is een kwestie van de lange adem. Ook hier wil het kabinet onze militairen langer houden. Nederland is sinds 2002 actief in het land. In 2014 werd de internationale militaire missie stopgezet en opgevolgd door een missie met adviseurs, die het leger en de politie in Afghanistan moet ondersteunen. Nederland doet daar met 100 militairen aan mee en wil ook die missie in 2018 voortzetten. Maar de situatie in het land is sinds het vertrek van de internationale troepenmacht alleen maar verslechterd. De Taliban hebben aan terrein gewonnen en de regering is vleugellam.

Ook de missie tegen IS in Irak – een debat over die verlenging staat donderdag op de Kameragenda – is niet meer onomstreden. Het kabinet vreest dat spanningen tussen het Iraakse leger en Koerdische strijders ‘effect kunnen hebben’ op de inzet van hun Nederlandse leermeesters, schreef het eind vorige maand aan de Kamer. Dat ‘oplopend intern conflict’ kan ertoe leiden dat de Nederlandse militairen anders moeten worden inzet.

Onderdeel van die missie zijn ook bombardementen door Nederlandse F-16’s, die de regering na een pauze van anderhalf jaar volgende maand weer wil opstarten. De straaljagers vlogen in 2016 missies boven zowel Irak als Syrië. Maar mogelijk blijven de bombardementen het komend jaar beperkt tot Irak. In Syrië beschoten F-16’s aanvoerlijnen van IS, maar het kabinet vermoedt dat die binnenkort niet meer bestaan. Dan, zo schrijft het kabinet, ‘vervalt de volkenrechtelijke rechtsgrond voor de Nederlandse militaire inzet in Syrië’.