Veel medicijnen zijn uit hun patent, maar niemand maakt ze na. Hoe kan dat?
Dure geneesmiddelen waarvan de patenten allang zijn verlopen, worden toch niet goedkoper omdat niemand besluit ze na te maken.
De Nederlandse overheid is opnieuw jaarlijks tientallen miljoenen euro’s kwijt aan geneesmiddelen tegen de zeldzame ziektes Pompe en Fabry. Omdat er geen concurrerend middel komt, heeft het ministerie van volksgezondheid, welzijn en sport besloten de dure Fabry-middelen Replagal en Fabrazyme opnieuw in te kopen.
De medicijnen die de zeldzame erfelijke stofwisselingsziekte vertragen zijn al uit patent, respectievelijk vier en zes jaar. In die periode is er geen goedkoper alternatief ontwikkeld door andere farmaceutische bedrijven. De adviesprijs zou het ministerie jaarlijks 15 miljoen euro kosten voor zo’n zeventig patiënten. Inmiddels is de financiële afspraak verlengd voor enkele jaren, laat een woordvoerder weten. In ruil voor geheimhouding is door het ministerie korting bedongen.
Ook voor Myozyme, een medicijn dat de zeldzame spierziekte Pompe remt, is nog geen alternatief. De jaarlijkse kosten hiervoor komen volgens de adviesprijs uit op 44 miljoen euro voor ruim honderd patiënten. Voor dit medicijn lopen de huidige afspraken met de farmaceut - met eveneens een geheime korting - nog wel twee jaar door. Wereldwijd bedient Myozime zo’n zeventienhonderd patiënten.
“Deze medicijnen zijn niet eenvoudig na te maken. Hoewel het in Azië al is gebeurd. Hier is die verstrengeling met de farmabedrijven een probleem
Vijf jaar geleden ontstond ophef omdat het toenmalige CVZ, de adviseur van het kabinet over het basispakket, in een conceptrapport adviseerde deze ‘geneesmiddelen’ niet meer te vergoeden voor volwassen patiënten via dit pakket. Ze werken wel maar zouden te duur zijn. Na protest werden de middelen alsnog vergoed.
Huub Schellekens, hoogleraar farmaceutische wetenschappen aan de Universiteit Utrecht, meldde in 2014 dat hij het medicijn Myozyme in anderhalf jaar wist na te maken. Dat was drie jaar geleden controversieel, omdat het patent op het Pompe-medicijn nog niet was verlopen.
Rol artsen
Nu het patent is vervallen, meldt Schellekens ‘nog steeds bezig te zijn’ met de ontwikkeling. De grootste belemmering is volgens hem het feit dat artsen die medicijnen voorschrijven, samenwerken met de fabrikanten. Hetzelfde geldt voor de patiënten. Daardoor krijgt Schellekens geen voet aan de grond. Hij gaat zich richten op andere producten, waarvoor wel belangstelling bestaat bij artsen.
Je zou hopen dat farmaceutische bedrijven zich niet alleen richten op medicijnen die ze in grote hoeveelheid kunnen verkopen.
“Deze medicijnen zijn niet eenvoudig na te maken. Hoewel het in Azië al is gebeurd. Hier is die verstrengeling met de farmabedrijven een probleem”, erkent Carin Uyl-de Groot, hoogleraar zorgevaluatie aan de Rotterdamse Erasmus Universiteit. “Je zou het liefste zien dat patiëntenverenigingen, artsen en overheid samen stevig onderhandelen met farmaceutische bedrijven. Zeker wanneer geneesmiddelen uit patent zijn en de investeringskosten al ruim zijn terugverdiend, moet je een flink lagere prijs kunnen bedingen.”
De ervaring leert volgens de Rotterdamse hoogleraar, betrokken bij de economische evaluatie van nieuwe medicijnen, dat concurrentie daarbij enorm helpt. “Als een bedrijf een monopolie heeft, zoals je nu ziet, gaat de prijs vaak niet stevig omlaag. Is er een concurrent, dan kunnen de kosten 60 tot 80 procent omlaag gaan. Je zou hopen dat farmaceutische bedrijven zich niet alleen richten op medicijnen die ze in grote hoeveelheid kunnen verkopen, maar ook op deze middelen. Ze hebben ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid.”
Stagnatie
Holland Bio, de vereniging voor biotechnologie waarin farmaceutische bedrijven samenwerken, wijst erop dat de fabricatie van middelen als die tegen Fabry en Pompe uiterst complex is, zodat het niet eenvoudig is voor een bedrijf om een alternatief te ontwikkelen.
De vereniging stelt dat de ontwikkeling van nieuwe middelen tegen zeldzame ziektes stagneert, mede doordat (ten onrechte) het beeld heerst dat deze medicijnen een groot beslag leggen op de zorgkosten. Volgens een woordvoerder van Holland Bio maken medicijnen voor zeldzame aandoeningen maar een klein deel uit van het jaarlijkse budget voor medicijnen: jaarlijks naar schatting 226 miljoen euro van de 5 miljard euro.
Lees ook:
Goedkopere geneesmiddelen uit Azië halen? Geen optie, zegt de arts
Hoogleraar: Betaal fabrikant van duur medicijn alleen als het aanslaat