Dat Justitie een rotte boel was wisten we al, maar het gewroet van Bas Haan brengt adembenemende feiten boven water

Minister Grapperhaus van Justitie gaat de integriteit onderzoeken van zijn ministerie en het wetenschappelijk onderzoekscentrum ervan, het WODC. Uit onderzoek van Nieuwsuur-journalist Bas Haan bleek dat beleidsambtenaren en onderzoekers van het WODC er weinig moeite mee hadden rapporten over het Nederlandse drugsbeleid de door de politiek gewenste uitkomst mee te geven - ook als de onderzoeksresultaten daarmee in tegenspraak waren.

De directeur van het WODC, Frans Leeuw, noemde dat 'contextualiseren' en de destijds verantwoordelijke minister, Ivo Opstelten, sprak van 'sturing'. Maar het was gewoon manipulatie, liegen en bedriegen, de ongegeneerde productie van bestelde waarheden, het vals voorlichten van het parlement en daarmee de burger.

Dat de ongeneeslijke regent Opstelten zich inliet met wetenschappelijke corruptie is niet verbazingwekkend: de regent doet van oudsher een willekeurige graai in de bak met kletskoek om zijn plannen erdoor te jassen, zonder zich al te sappel te maken over waarheid, dom volk en zeurpieten in de Kamer.

De hoge ambtenaren die meededen vonden het klaarblijkelijk ook normaal de wensen van hun hoogste baas boven objectieve waarheden te stellen - je moet wat, als je baan je lief is. Dat het op het ministerie een rotte boel was wisten we al een tijdje, maar het imponerende gewroet van Bas Haan brengt toch telkens weer adembenemende feiten boven water. Aan de hand van Haan wandelen we het bananenkoninkrijk Nederland binnen - en we dachten nog wel dat we zo onkreukbaar waren.

Dat wetenschappers, onder leiding van Leeuw - tevens hoogleraar in Maastricht - zich ook voor het karretje lieten spannen is misschien wel het zorgwekkendst. Zij vormen het onaantastbare bastion van zakelijke argumenten, feiten, van objectiviteit en onafhankelijk onderzoek van vage politieke plannen. Althans, dat zou zo moeten zijn. Uit de onthulde documenten komt de socioloog Leeuw naar voren als een sjoemelaar die maar al te graag zijn opdrachtgevers plezierde en die daarvoor graag bereid was zijn ondergeschikten te intimideren en te overrulen.

Het wemelt in Nederland van de onderzoeksbureautjes waar je onderzoeksrapporten kunt bestellen met gegarandeerde uitkomst. Schiphol maakt daar graag gebruik van. Maar het is wat anders wanneer uitgerekend het wetenschappelijk bureau van wat het hart van onze rechtsstaat zou moeten vormen, het ministerie van Justitie, zich aan dergelijke nepwetenschap schuldig maakt.

Toen de wetenschapper Diederik Stapel in 2012 werd geëxcommuniceerd vanwege zijn frauduleuze onderzoekjes, was Nederland te klein. Stapel hield zich voornamelijk bezig met flutresearch die vooral leuk was voor kaderstukjes in de krant. Het WODC onderzoekt kwesties die voor elke Nederlander van wezenlijk belang zijn en die de basis vormen voor overheidsbeleid. Desondanks hielden ze er dezelfde mores op na als Stapel: u vraagt, wij draaien.

Het is slecht voor integere onderzoekers bij andere wetenschappelijke overheidsinstanties als het SCP, CBS en RIVM. Zij zijn dankzij de WODC-sjoemelaars opeens de Russen van het wetenschappelijk onderzoek geworden: ze moeten bewijzen dat ze schoon zijn. Hoe zit het met de onderzoekers van andere ministeries? Hebben ze daar ook dikke zwarte viltstiften voor het contextualiseren? Wie kunnen we nog vertrouwen, nu blijkt dat politiek en wetenschap er niet voor terugdeinzen samen te spannen om ons onzin op de mouw te spelden?

De kwestie-WODC is veel wezenlijker dan de eerder door Haan boven water gebrachte bonnetjesaffaire. De overheid die lak heeft aan de waarheid ondergraaft de democratie en het vertrouwen in de instituties. En dat vertrouwen is toch al aan slijt onderhevig.

Straks gaan tien gemeenten experimenteren met softdrugsregulering, onder juridisch toezicht van het WODC. Als de bezem er daar niet drastisch doorheen gaat en de onafhankelijkheid wordt gegarandeerd, staan de conclusie al bij voorbaat vast.