Trump heeft naar verschillende leiders getelefoneerd met de aankondiging dat hij de Amerikaanse ambassade wil verplaatsen van Tel Aviv naar Jeruzalem. Als vanavond ook een officiële mededeling volgt uit het Witte Huis, erkennen de Verenigde Staten de stad als officiële hoofdstad van Israël. Een erkenning die op groot verzet stuit van de Islamitische wereld. Maar ook in Europa wordt er tanden geknarst, zelfs de paus heeft al van zich laten horen.

Wat is het probleem?

Dat Jeruzalem de hoofdstad zou worden van Israël, is een doodsteek voor de Palestijnen. Zij maken immers nog steeds aanspraak op het oostelijke deel van de stad, dat in 1967 bezet werd door Israël tijdens de Zesdaagse Oorlog. Deze verovering werd echter nooit internationaal erkend en zorgt tot op vandaag voor grote spanningen.

Jeruzalem, een heilige plaats voor zowel moslims, christenen als joden, bleef ondertussen al die tijd verdeeld in West- en Oost-Jeruzalem. De oostkant is Palestijns gebied met heel wat belangrijke heiligdommen. Zo is de Klaagmuur de belangrijkste heilige plaats voor de Joden. Maar er is ook de Al Aqsa moskee, na Mekka het belangrijkste heiligdom voor de Islamitische gemeenschap, en de Heilige Grafkerk voor de christenen. Kortom: op een vierkante kilometer komen drie religies samen.

Wat is de oplossing?

Bij het vredesproces ligt de “tweepartijenstaat” op tafel als oplossing. Een staat voor de Israëli’s, voornamelijk joden, en een voor de Palestijnen, veelal moslims. In die tweestatenoplossing zou Israël de westkant behouden en Palestina van het oostelijke deel een hoofdstad kunnen maken.

Toch blijft Israël de volledig stad halsstarrig claimen als zijn ‘eeuwige en ondeelbare hoofdstad’. En dat is inclusief dat oostelijke deel. Als Trump Jeruzalem officieel erkent als hoofdstad van Israël, komt Israël als grote winnaar uit deze strijd en wordt heel dat vredesproces in een klap teniet gedaan.

Waarom maakt Trump deze beslissing?

Het Amerikaanse Congres besliste al in 1995 dat de ambassade moet verhuizen. Maar dat is nog nooit gebeurd. Om het half jaar wordt de ‘Jeruzalem Act’ opnieuw bekeken, maar al sinds Clinton beslisten de opeenvolgende presidenten telkens om de verhuis uit te stellen. Dit om de kansen op vrede te beschermen. Trump denkt daar duidelijk anders over.

“Ik geloof dat Trump een transformerende rol wilt spelen,” zegt Amerika-kenner en professor Bart Kerremans. “Daar zit wel degelijk een doordachte strategie achter, maar naar de precieze inhoud daarvan hebben we voorlopig het raden. Misschien wil hij schot in de zaak brengen en het vredesproces net versnellen door deze radicale beslissing.”

Maar er is nog een andere belangrijke reden voor Trumps drastische zet. “Trump heeft een grote groep conservatieve, joodse kiezers achter zich,” legt Kerremans uit. “Hij heeft hen tijdens zijn verkiezingscampagne belooft om de ambassade te verhuizen. Een belofte die hij niet langer kon negeren.” Bovendien is ook zijn schoonzoon, Jared Kushner, van joodse origine en verbonden met verschillende organisaties die joodse nederzettingen rond Jeruzalem steunen.

Wat zijn de gevolgen?

Het nieuws dat Trump een officiële aankondiging zal doen, is nog geen dag oud en toch is er al heel wat heibel ontstaan in de regio. “Er zal grote regionale onrust zijn,” zegt Midden-Oosten expert Brigitte Herremans van Broederlijk Delen. “Als je Jeruzalem weggeeft, valt er niet te sussen. Het is het allerbelangrijkste dossier in dit conflict. Als Trump Jeruzalem erkent als hoofdstad van Israël, valt er bijna geen compromis meer te sluiten.”

Op verschillende plaatsen rond Jeruzalem is er al heel wat straatprotest: Amerikaanse vlaggen en afbeeldingen van Trump worden in brand gestoken en er ontstaan spontane betogingen.

“De feitelijke verhuis van de ambassade van Tel Aviv naar Jeruzalem is slechts een fysiek gevolg van deze beslissing,” zegt Herremans. “Het feit dat Trump alleen over de toekomst van de stad wil beslissen en het beleid verandert in het voordeel van Israël, is het grote probleem. Het vredesproces, of wat daar nog van rest, zal ernstig verstoord worden.”

Ook de Palestijnse gezant in London, professor Manuel Hassassian, bevestigt die gedachtegang. “Het plan van Trump is een oorlogsverklaring in het Midden-Oosten,” klinkt het. “En ook een oorlogsverklaring aan anderhalf miljard islamieten en honderden miljoenen christenen. Zij zullen niet accepteren dat hun heiligdommen uitsluitend onder het gezag van Israël komen.”

Hoe reageren andere (Islamitische) leiders?

De reacties zijn voor het overgrote deel eenduidig: bezorgdheid en ook onbegrip voeren de boventoon. “Als de Amerikaanse ambassade wordt verhuisd naar Jeruzalem, is dat tegen de internationale wetten,” zegt Nabil Abu Rdainah, de woordvoerder van de Palestijnse president Abbas. “Dat is onaanvaardbaar voor ons en vormt een obstakel in het vredesproces. Misschien is het wel het einde van het vredesproces.”

Ismail Haniya, leider van Hamas, noemt de gevolgen van een dergelijke beslissing van Trump onvoorspelbaar. “De beslissing zal in elk geval het begin markeren van een tijd van vervaarlijke veranderingen in de hele regio”, zei hij in Gaza. Haniya riep president Abbas op het einde van het vredesproces met Israël te verklaren en elke samenwerking op het vlak van veiligheid te beëindigen.

De Jordaanse koning Abdullah heeft al laten weten dat de beslissing “de inspanningen om het vredesproces te hervatten ondermijnt”. De Egyptische president Abdul Fattah al-Sisi heeft er bij Trump op aangedrongen om de situatie in de regio niet moeilijker te maken.

Duitsland heeft zijn reisadvies al aangepast, want “gewelddadige demonstraties en rellen zijn niet uit te sluiten.” Frankrijk, China en de Europese Unie uitten eveneens bezorgde reacties. Eenzelfde geluid klonk uit het Vaticaan. “De rechten van alle mensen erkennen in het Heilige Land is een belangrijk voorwaarde voor dialoog,” zegt de paus. Hij roept op wijs en voorzichtig te zijn.

Ook Rusland bekijkt de plannen van de Amerikaanse president Donald Trump met grote bezorgdheid tegemoet. “De situatie is niet eenvoudig”, zei Kremlinwoordvoerder Dmitri Peskov in Moskou. President Vladimir Poetin is ongerust, omdat de erkenning zware gevolgen voor de regio kan hebben.

Welke landen steunen Trump?

De kans dat ook andere landen hun ambassade zullen verhuizen van Tel-Aviv naar Jeruzalem, is zo goed als nihil. “Trump stelt zijn interne agenda voorop,” zegt Herremans nog. “Dat maakt hem zeer onpopulair bij andere leiders.” De internationale gemeenschap wou Jeruzalem tot nog toe niet erkennen als hoofdstad, net om het vredesproces niet te verstoren.

“Wij denken dat Jeruzalem duidelijk deel moet uitmaken van de definitieve regeling tussen de Israëli’s en de Palestijnen, een regeling op basis van onderhandelingen,” beaamt Boris Johnson, Brits minister van Buitenlandse Zaken. “Wij hebben geen plannen om onze ambassade te verhuizen.”