'Pompeo in plaats van Tillerson? Dat wordt ramspoed'

Wordt Rex Tillerson nog serieus genomen na de berichten vorige week dat president Trump hem binnenkort zal ontslaan?

'Of hij nou wel of niet morgen wordt ontslagen, het ondergraaft in elk geval zijn gezag. Tillerson is naar Brussel gegaan als een aangeslagen minister van Buitenlandse Zaken, die niet weet of hij het lang maakt. Trump stuurde vorige week nog een vernederende tweet waarin hij zegt: 'Ik ben het op veel punten met Tillerson oneens, maar hij blijft zitten.' Dodelijker kan het haast niet, behalve dat hij hem rechtstreeks per Twitter ontslaat. Iedereen denkt: had dan meteen Mike Pompeo (beoogd opvolger van Tillerson red.) maar gestuurd, want dan weten we in elk geval waar we aan toe zijn.'

Wat verwacht u van Pompeo?

'God verhoede het, maar met Pompeo zal de VS een harde lijn voeren. In oktober heeft Pompeo nog bij een lezing op de Texas University gezegd: 'Weg met dat nucleaire akkoord, Iran is een despotische theocratie, uit op de vernietiging van Israël en verschilt eigenlijk in niets van IS.' Dat wordt dus ramspoed. Trump en Pompeo staan op kwesties als Iran, Saoedi-Arabië, de Qatar-crisis, China, Noord-Korea, de muur met Mexico dichter bij elkaar dan Trump en Tillerson. Toch verwacht ik dat Trump met zijn tweets het Amerikaanse buitenlandbeleid ook met Pompeo zal blijven ondermijnen. Diplomatie is een kunst die Trump helemaal niet begrijpt of wil begrijpen. Hij is een ramp. Het State Department zal dus een kwakkelend ministerie blijven. Overigens komt dat ook doordat Tillerson er helemaal niets van heeft gemaakt.'

Hoe bedoelt u?

'Hij heeft zich mateloos impopulair gemaakt op zijn ministerie door draconische bezuinigingen en niet afgeronde reorganisaties. Hij heeft het ministerie helemaal uitgekleed, de gangen zijn stil. Tillerson zit op zijn kamer op de zevende verdieping, maar die is hermetisch gesloten. Zijn topambtenaren kunnen hem niet bereiken, er is geen overleg, vraag maar aan de Nederlandse ambassadeur. Tillerson komt uit het bedrijfsleven, hij was baas van Exxon Mobile, maar hij is blijkbaar niet gewend met ondergeschikten te praten. Het vak van interne diplomatie is hem volkomen vreemd geweest. En dan is er ook nog geen onderwerp te noemen waarover hij het eens is geweest met Trump.'

Vandaag spreekt minister van Buitenlandse Zaken Halbe Zijlstra hem. Waar moet hij op inzetten?

'Afgezien van zijn kwaliteiten is Zijlstra's trackrecord op buitenlandse zaken ook niet sterk, maar hij kan het beste maar blijven aandringen op goede relaties met de VS. Je moet je er niet te veel van voorstellen, hij zal tien minuten een kopje thee drinken. Het is overigens niet toevallig dat vanuit het State Department een bericht is uitgegaan: 'wat er ook gebeurt, we zijn een betrouwbare bondgenoot'. Dat doen ze alleen omwille van damage control: onze president zal wel weer wat twitteren. De buitenlandse politiek van Amerika is nu niet meer dan damage control: iets zeggen voordat de president het weer kan verknoeien.'

Tillerson praat ook met zijn Russische ambtgenoot Lavrov. Wat verwacht u daarvan?

'Dat zal voornamelijk over Syrië gaan, al heeft Amerika ook daar de slag verloren, want de VS zitten niet bij het overleg met Turkije, Iran en Rusland. In feite maken deze landen uit wat er in Syrië gebeurt. Oekraïne zal nog worden aangekaart, maar ook daar dicteren de Russen het spel. Het zijn weer twee voorbeelden waarop de Amerikanen lam zijn en achter de feiten aanlopen.'

Het beeld dat u schetst van het Amerikaanse buitenlandbeleid is vrij rampzalig. Waar ziet u het grootste risico?

'De Noord-Koreacrisis kan riskant worden. Trump zet in op ego- en alfa-gedrag. Tillerson heeft nog geprobeerd te onderhandelen. Waarschijn- lijk is er een geheime onderhandeling, een back channel, gaande via China. Nu Noord-Korea heeft gezegd dat het een kernmacht heeft gelijkwaardig aan die van de VS, opent dat misschien wel de onderhandelingen met Noord-Korea. Het is de vraag of Trump daar nog op aanstuurt, hij laat zich door topmilitair en veiligheidsadviseur Herbert McMaster souffleren, niet door Tillerson.'

Deze week wordt ook bekend of de VS zijn ambassade verplaatst naar Oost-Jeruzalem. Verwacht u dat Europese regeringsleiders het daar nog met Tillerson over zullen hebben?

'Nee, Europa zal met belangstelling volgen wat Netanyahu met Trumps schoonzoon Jared Kushner, die verantwoordelijk is voor het Amerikaanse Midden-Oostenbeleid, gaat besluiten. Ik denk dat Tillerson al weg is op het moment dat die ambassade naar Jeruzalem wordt verplaatst.'