1. Nederlandse friet haalt het niet bij Vlaamse: fabel
"Dat kunnen we best; er zijn talloze voorbeelden van uitstekend bakmanschap in Nederland", zegt food-service-watcher Ubel Zuiderveld. "Ik houd van dikke Vlaamse friet. Maar met gewone Nederlandse friet met een wat kleinere snijmaat (circa 11 millimeter) is natuurlijk ook niets mis."
"Niet waar", stelt ook Hans van der Reijden van Karels Biofriet in Leiden. "Wij maken Nederlandse friet, die is het beste. Het probleem is dat er te weinig jonge mensen zijn die het leuk vinden om friet te maken. Er gaat veel tijd en kennis in friet maken zitten: je moet de aardappel opzoeken. Het ambacht verdwijnt, en dat is de schuld van de industrie, die het ons gemakkelijk maken met diepvriesfriet."
2. Je moet friet zeker niet opnieuw opbakken: feit en fabel
Zuiderveld: "Zou ik inderdaad niet doen, opnieuw bakken. De friet zal er zeker niet lekkerder op worden. Bovendien heb je kans dat hij keihard wordt en je de aardappelstructuur die in het korstje zit helemaal kapot bakt. Van een frietje moet je genieten. De lekkerste friet krijg je door friet van de nieuwe aardappeloogst te bakken in vers vet. Een tijdlang moesten dit per se vloeibare oliën zijn, maar dat is niet meer nodig. Ook vaste of deels vaste vetten (zoals nog veel in Vlaanderen gebeurt) zijn prima tegenwoordig. De schadelijke transvetten die er vijftien jaar geleden nog volop in zaten, zijn door de vetsmelters tot een minimum teruggebracht."
Van der Reijden: "'Kartonnen' friet, uit een doos of zak, moet je zeker niet opnieuw bakken. Maar mijn friet wordt er juist lekkerder van. Je moet het de tijd geven. Wij staan nu voor te bakken voor vanavond en morgen. De aardappel moet ook voldoende zetmeel in zich hebben. De aardappelen die ik koop worden eerst naar een lab gebracht, waar wordt gewogen op zetmeel. Naar aanleiding van dat resultaat koop ik in."
3. De zwarte stukjes op friet kun je beter afsnijden voordat je het opeet: fabel noch feit
Zuiderveld: "Hoewel het nooit helemaal 100 procent te voorkomen is, is het het beste om te zorgen dat die zwarte korstjes helemaal niet ontstaan. Hoe je het ook wendt of keert, de zwarte kostjes ontstaan door oververhitting. Friet moet je enkele minuten bakken en niet op temperaturen hoger dan 175 graden. Ze moeten goudbruin worden en niet zwart. Met een krokante korst en van binnen smeuïge aardappel. Breek je een frietje middendoor na het bakken en zit er lucht tussen de korst en de aardappellaagjes, dan is hij niet goed maar te hard gebakken. Bij het perfecte frietje lopen de goudbruine krokante korst en de zachte aardappellaagjes naadloos in elkaar over."
De bruine korstjes zijn gewoon te eten, stelt Van der Reijden. "Als de friet is gebakken in verse olie, dan kan er ook niks misgaan met de friet." Hij voegt toe dat het beste vet om friet in te bakken, kokosvet is.
4. Ovenfriet is geen "echte" friet: fabel noch feit
Zuiderveld: "Tja, dat is net als met ovensnacks. Het is een kwestie van smaak. Ik vind friet en snacks veel lekkerder als ze uit de frituur komen. Ik heb voor Tros Radar wel eens meegedaan aan een test van in Airfryers gebakken friet. Daar werd ik niet echt vrolijk van. Wat je ook niet moet vergeten is dat friet die speciaal bedoeld is voor heteluchtovens vaak van nature wat meer vet van zichzelf bevat, anders zouden ze in de oven te snel verbranden. Nu is vet verder niet erg natuurlijk, maar veel mensen weten dat niet. Hetzelfde geldt voor ovensnacks, die bovendien vaak een dikkere korst hebben om breuk in de oven te voorkomen."
Van der Reijden vindt ovenfriet ook niet lekker. "Het vet zit er al in, is al voorgebakken. Het is gemak en veel mensen denken ten onrechte dat het gezond is."
Roy van der Ploeg van het Voedingscentrum: "Voor het bereiden van voedsel in een airfryer is minder vet nodig dan voor het bereiden in een frituurpan. Er blijft dus minder vet achter op het product en dat scheelt in calorieën. Hoeveel calorieën het scheelt, verschilt wel per product. Bij verse friet scheelt het meer calorieën, dan bij voorbereide friet uit de diepvries of ovenfriet . En sommige producten worden zo aangepast, bijvoorbeeld om de knapperigheid te bevorderen, dat het aantal calorieën zelfs hoger kan zijn dan bij een reguliere variant. Het is dus belangrijk om goed op het etiket te kijken."
5. Friet van verse aardappels is gezonder dan voorgesneden fabrieksfriet: fabel
Zuiderveld: "Als je een gevarieerd voedingspatroon hebt en niet teveel eet, is elk denkbaar eten gezond, dus ook friet. Ik eet graag verse friet, maar dat wil niet zeggen dat voorgesneden fabriekfriet niet ook heel lekker kan zijn. Zelf bak ik thuis vaak Oma’s Smulfriet. Het liefst met romige mayonaise erbij."
Van der Reijden: "Ik gebruik biologische aardappelen, zonder bestrijdingsmiddelen. Dus dat is al gezonder. Het bintje, waar friet doorgaans van wordt gemaakt, kan al bijna niet meer zonder gif door alle aardappelziektes die er bestaan."
6. Iedereen kan een goed patatje frituren: fabel
Zuiderveld: "Dat is misschien wel zo, maar oefening baart kunst. Veel mensen hebben thuis een frituurpan van een paar tientjes; niet zelden hebben die een ondeugdelijke thermostaat, waardoor het vet niet de temperatuur heeft die de meter aangeeft. Dan verwoest je je frietje uit de fabriek. Frietspecialisten zoals cafetaria's hebben een bakwand staan van 140.000 euro – dat is natuurlijk niet voor niets. Nee, niet iedereen kan dus een goed patatje zomaar frituren. Als je het vaker doet, krijg je er handigheid in en iedereen kan het natuurlijk wel leren."
7. Friet is een goeie snack voor veganisten: fabel
Zuiderveld: "Het kan zijn dat er dierlijke vetten in het frituurvet zitten. Dus nee, het is niet geschikt voor veganisten. Je hebt tegenwoordig overigens wel enkele snackbars met veganistische mayonaise. Ben je veganist, dan moet je natuurlijk wel zeker weten dat er niet in dierlijke vetten is voor- en afgebakken."
8. Mayonaise is de minst "slimme" sauskeuze: fabel
Zuiderveld: "Ik vind het de slimste keuze. Lang was frietsaus de norm in Nederland, omdat het goedkoper is en minder vet bevat. Maar eerlijk gezegd: mayonaise is vele malen lekkerder. Daar komen steeds meer mensen nu weer achter, want echte mayonaise is weer onstuitbaar in opmars ten koste van fritessaus de laatste jaren. Wat bovendien wel eens vergeten wordt: fritessaus is gemaakt op basis van water, maar bevat best wel de nodige suiker. Soms ruim 10 procent."
9. Een patatje met is meer een snack dan een volwaardig diner: fabel
Zuiderveld: "Een patatje tussendoor kan best wel. Maar je moet beseffen dat je met wat saus erbij al snel richting de 600 tot 800 kilocalorieën gaat bij een beetje aardige portie. Als je 's avonds nog een groot bord boerenkool bent van plan te eten en al ontbeten hebt, kun je dus beter geen friet meer nemen. Je krijgt dan simpelweg teveel kilocalorieën binnen."
"Wat friet eten met name ongezond maakt is de hoeveelheid zout, sauzen en andere snacks die erbij gegeten worden", zegt Van der Ploeg. "Wanneer zo'n snackmaaltijd een keer per week op het menu staat, krijg je al snel veel te veel zout, verzadigd vet en calorieën binnen, en te weinig groente."
Een keer friet ter vervanging van bijvoorbeeld aardappel bij de warme maaltijd is geen probleem, stelt Van der Ploeg. "Blijf in bereidingswijze variëren en ook tussen verschillende producten zoals aardappel, zilvervliesrijst en volkoren pasta. Dan blijft het in balans."
10. Een frietje is een uitstekend anti-katermiddel: fabel
Zuiderveld: "Lijkt me volkomen flauwekul. Als ik een kater heb, eet ik de uren nadat ik wakker word het liefst helemaal niks, nee, zelfs geen friet. Wat volgens mij het beste helpt tegen katers is dit: met je kater naar de sauna gaan of een Turks stoombad nemen. In korte tijd veel zweten, zodat de rommel snel uit je lijf is. Daarna flink wat vers kraanwater drinken zodat je niet uitdroogt (want de kater komt mede doordat je uitdroogt van alcohol) maar wel veel moet plassen (waardoor ook de rommel uit je lijf verdwijnt). Wel heerlijk nu we het toch over katers hebben: mosselen, friet en een groot glas bier. Dat is een frietdiner om je vingers bij af te likken."