Nu de migrantenroute vanuit Turkije naar Europa een halt is toegeroepen, verlegt Europa de focus naar het Afrikaanse continent. Daar wagen migranten, onder wie veel economische vluchtelingen uit Afrika, nog wel de oversteek naar Europa.
Dit jaar alleen al maakten 160.000 migranten de oversteek naar het Europese vasteland. En de vrees vanuit Brussel is dat die aantallen alleen maar zullen toenemen.
De Verenigde Naties voorspelden eerder dit jaar dat de bevolking op het Afrikaanse continent de komende dertig jaar zal verdubbelen. In 2050 zal meer dan de helft van de mondiale bevolkingsgroei plaatsvinden in Sub-Saharaans Afrika.
Grondoorzaken
Voor het kabinet-Rutte III is de aanpak van Afrikaanse migratie een van de belangrijkste speerpunten deze kabinetsperiode, maar dat kan het niet alleen.
Zowel premier Mark Rutte, minister van Buitenlandse Zaken Halbe Zijlstra als minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking Sigrid Kaag zetten zich daarom tijdens de top op Europees niveau in voor de bestrijding van de "grondoorzaken" van vluchtelingenstromen, waaronder klimaatverandering, armoede, werkloosheid, oorlog en terrorisme.
Dit streven wordt door Europese leiders onderschreven. De Franse president Emmanuel Macron organiseerde eind augustus al een mini-top met Afrikaanse en Europese leiders om de Afrikaanse migratie te bespreken. Hij noemde het een probleem "dat ons allen aangaat en niet zonder ons allen opgelost kan worden."
Marshallplan
De inzet van de Europese leiders op de top in Ivoorkust is dan ook helder: de migratiestroom vanuit Afrika moet worden gecontroleerd en ingedamd. De EU is daarom bereid miljarden te investeren in Afrika om de grondoorzaken aan te pakken. De Duitse bondskanselier Angela Merkel riep op tot forse investeringen in een Marshallplan voor Afrika.
In 2015 richtte de EU al een Afrikafonds op waar 3 miljard euro voor werd opgehaald, maar dat is niet voldoende. EU-buitenlandchef Federica Mogherini kondigde een investeringsplan aan die 44 miljard euro bij private investeerders moet ophalen.
Dat geld moet worden geïnvesteerd in projecten die klimaatverandering tegengaan en werkgelegenheid creëren. Het onderwijs moet worden verbeterd en er wordt ook geïnvesteerd in veiligheid, zoals de Verenigde Naties nu al doen in Mali met de Minusma-missie waar ook Nederland een bijdrage levert. Alles om er voor te zorgen dat de Afrikanen geen reden meer hebben om de gevaarlijke oversteek te wagen.
Daarnaast wil de EU afspraken maken over het terugnemen van Afrikaanse migranten die geen recht op verblijf hebben in Europa. Het Nederlands kabinet wil graag migratiedeals met Afrikaanse landen sluiten naar het model van de Turkijdeal. Die deal bracht de vluchtelingenstroom vanuit Turkije tot een halt. In ruil daarvoor stelt Nederland legale arbeidsmigratie voor. De voorstellen moeten niet alleen een einde maken aan de mensenhandel, maar ook aan de slavenhandel in Libië waar CNN onlangs verslag van deed.
Europa heeft Afrika nodig
De vraag is echter of de Afrikaanse leiders bereid zijn om mee te werken. De economische migranten die Europa wel bereiken en vanuit de illegaliteit aan het werk komen, sturen jaarlijks miljarden terug naar de familie in het land van herkomst en zijn daarmee belangrijk voor de economie.
Bovendien zijn de rollen dit keer omgedraaid. Europa investeert niet langer in Afrika omdat het dat wil, Europa investeert in Afrika omdat het moet. Maar het budget dat Europa over heeft voor ontwikkelingshulp voor Afrika weegt niet op tegen het geld dat de landen ontvangen van migranten uit Europa. Afrikaanse leiders hebben nog geen reden om de Europeanen tegemoet te komen.
Daarnaast mengt China zich steeds nadrukkelijker in het Afrikaanse continent. In juli openden de Chinezen hun eerste buitenlandse militaire basis in Djibouti. Beijing investeert flink in Afrika en handelt er lustig op los, becijferde de Financial Times onlangs. De Chinezen zien in Afrika een afzetmarkt voor hun producten en het continent kan de Chinezen van kostbare grondstoffen voorzien.
Wantrouwen
Afrikaanse leiders zijn er dan ook niet happig op om de eisen van de Europeanen, onder wie veel oud-kolonisators als Frankrijk en België, zomaar in te willigen.
Macron is dinsdag dan ook begonnen met een charme-offensief. In Burkina Faso zei hij tegen een groep studenten "op basis van gelijkwaardigheid samen te willen werken". Hij zei zichzelf te scharen onder een nieuwe generatie Franse leiders en te willen breken met het verleden. "Ik ben van de generatie die Afrikanen niet vertelt wat zij moeten doen."
Daarmee was een deel van de inwoners nog niet overtuigd. Nog voor aankomst werd een granaat gegooid naar Franse soldaten en werd een Frans konvooi onder vuur genomen met stenen. Een deel van de demonstranten verweet de Europese leider neo-kolonialisme en uitte kritiek op de aanwezigheid van Franse militairen in Burkina Faso.
Het incident is tekenend voor de lange weg die EU te gaan heeft om het wantrouwen weg te nemen. Harde en baanbrekende resultaten heeft de top in Abidjan dan ook niet opgeleverd. Met de zware afvaardiging van Europese zijde hebben de EU-leiders laten zien hoe serieus zij de onderhandelingen nemen. Onderhandelingen die weleens lang kunnen duren, terwijl boten vol migranten de overtocht blijven maken.