Dit is een artikel uit het NRC-archief De artikelen in het archief zijn met behulp van geautomatiseerde technieken voorzien van metadata die de inhoud beschrijven. De resultaten van deze technieken zijn niet altijd correct, we werken aan verbetering. Meer informatie.
Bekijk hele krant

NRC Handelsblad

Politiek

Donateur van PVV blijkt onvindbaar

Geldschieter Ondanks de wettelijk vereiste transparantie is het niet duidelijk wie de PVV geld gaf. Ook de toezichthouder weet het niet.

Het bedrijf zou ‘FOL INC’ heten, gevestigd zijn in Buffalo, en op 6 november 2016 kwam zijn donatie van bijna 7.000 euro binnen op de rekening van de PVV. Dat blijkt uit documenten over giften van het afgelopen jaar die de partij van Geert Wilders aan het ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK) gaf.

Maar bestaat FOL INC ook echt? In Buffalo zijn geen bedrijven of organisaties geregistreerd met die naam, of ondernemingen waarvan FOL INC een logische afkorting zou zijn. In handelsregisters van de staat New York komt de naam evenmin voor. Een gelijknamig bedrijf elders in de Verenigde Staten is een lege huls.

NRC bekeek de donaties van alle partijen. De gepubliceerde gegevens bleken herleidbaar naar bestaande mensen en organisaties. Behalve bij de donatie van FOL INC aan de PVV.

Duidelijkheid over de donateur zou er wel moeten zijn. Want openheid en transparantie over de financiers van politieke partijen, dát is de bedoeling van de Wet financiering politieke partijen. Die wet, in 2012 aangenomen, dwingt partijen elk jaar een overzicht te publiceren van donateurs die meer dan 4.500 euro geven. Doel is het voorkomen van ongewenste beïnvloeding van partijen.

Lees ook: Grote politieke donaties kunnen stiekem toch anoniem

‘Anti-PVV-wet’

Toen de Tweede Kamer er in 2011 voor het eerst over debatteerde, sprak toenmalig Kamerlid Hero Brinkman van „de anti-PVV-wet”. Wie er geld doneert aan de partij, ging volgens Brinkman „niemand wat aan”. De PVV zou na invoering van de wet „een andere structuur verzinnen, waardoor de mazen die er in de wet zijn, kunnen worden benut.”

De rest van de Tweede Kamer was het er wel over eens dat giften aan partijen transparanter moesten worden. Sinds 2013 doen partijen dat door jaarlijks een lijst van donateurs naar het ministerie te sturen en die door een accountant te laten controleren. Een „commissie van wijzen”, zoals toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Spies (CDA) het in een debat noemde, houdt daar toezicht op. Spies is daar nu zelf voorzitter van.

Door die transparantie is duidelijk dat de PVV de afgelopen jaren ongeveer anderhalve ton kreeg van het Amerikaanse David Horowitz Freedom Center. Ook ontvangt Wilders twee keer per jaar een donatie van 4.500 euro van een mevrouw J.A. de Keizer uit Dordrecht. Die donateurs zijn traceerbaar; de door de PVV gepubliceerde gegevens zijn herleidbaar naar bestaande mensen en organisaties. FOL INC niet.

De toezichthoudende commissie weet ook niet wie het is. Sterker, zegt Spies, daar gaat de commissie ook niet over. „We hebben een summiere opdracht.” Ze bedoelt: er wordt alleen gecontroleerd óf partijen hun donateurs openbaar maken – met naam en adres, want dat moet volgens de wet. Of donateurs bestaan onder de opgegeven naam, wordt niet geverifieerd. Spies: „We kijken niet wie de geldschieter is.” Een postcode opgeven is voldoende.

De Commissie van Toezicht Financiën Politieke Partijen is dan ook „geen toezichthouder, maar poortwachter”, zegt een woordvoerder van BZK. Navraag naar meer informatie is er niet gedaan.

‘Niet in geest van de wet’

„Dit kan de bedoeling van de wet niet zijn”, zegt SP-Kamerlid Ronald van Raak. Hij was betrokken bij invoering van de huidige wet en is voorstander van een verbod op buitenlandse financiering van partijen. „Wat Spies zegt kan de letter van de wet zijn, maar het is niet in de geest ervan”, vindt Van Raak. Want die, zegt hij, was transparantie over wie donateurs zijn. „De commissie is bedoeld om daar controle op uit te oefenen.”

Navraag bij de PVV had bovendien „in vertrouwen gekund”, zegt Tofik Dibi, die in 2011 namens GroenLinks het woord voerde over de wet. „Spies interpreteert de wet wel heel zuinig. Als dit in de geest van de wet zou zijn, begrijp je echt niet waar de wet over gaat.”

De wet werkt alleen als partijen zelf meewerken, zegt een woordvoerder van het ministerie. Dat lukt volgens Spies, want partijen leveren volgens haar „steeds betere en completere informatie” aan.

Een meerderheid van de Tweede Kamer wil niettemin af van buitenlandse financiering van Nederlandse partijen – in de meeste Europese landen is dat al zo. Eind vorig jaar vroeg een Kamermeerderheid aan de regering met voorstellen daarvoor te komen. Opnieuw was alleen de PVV tegen. Voorstellen zijn nog niet gedaan. Wel staat er in het regeerakkoord dat buitenlandse financiering van „politieke, maatschappelijke en religieuze organisaties” onwenselijk is.

Een commissie onder leiding van voormalig ChristenUnie-politicus Kars Veling onderzoekt de bestaande wet. De „wenselijkheid van buitenlandse financiering” is daar onderdeel van, zegt een woordvoerder van BZK.

CDA-Kamerlid Mustafa Amhaouch, vorig jaar indiener van de aangenomen motie, pleit nog steeds voor een verbod: „Dat is nog steeds actueel, zoals de Russische invloed op verkiezingen elders laat zien. Wij moeten in Nederland in staat zijn om onze eigen verkiezingen te organiseren.”

Wie of wat er achter PVV-donateur FOL INC zit, blijft onduidelijk. De PVV zegt het ook niet – een woordvoerder van de partij reageerde niet op vragen hierover van NRC. Spies: „Bij de totstandkoming wilden we de transparantie vergroten, maar waterdicht is het niet.”

Lees ook: De PVV leunt op deze Amerikaanse ‘godfather van de anti-moslimbeweging