Activiste Naomi Klein: Wie Trump wil bestrijden, moet zich richten op zijn kiezers

Ze heeft het boek in grote haast geschreven, het was ‘een race tegen de klok’. De problemen die ze aansnijdt zijn dan ook van ‘de hoogste urgentie’, vindt de Canadese journaliste en activiste Naomi Klein. President Donald Trump vormt een bedreiging: in de gezondheidszorg en de economie voor Amerikanen, voor de hele wereld met zijn wispelturige buitenlandse politiek en klimaatbeleid.

Kleins ‘Nee is niet genoeg’ leest als één lange aanklacht tegen Trump. Maar ze probeert ook een alternatief te formuleren dat de scherpste kantjes van zijn presidentschap zou moeten wegnemen. Dat is hard nodig, want we moeten er rekening mee houden dat Trump nog heel lang in het Witte Huis zit, denkt Klein.

U was niet verbaasd dat hij de verkiezingen won?

“Nee, niet erg. En zeker niet dat hij de nominatie kreeg van de Republikeinse Partij. We moeten hem ook niet zien als een anomalie, een afwijking. Trump past in een trend waarin infotainment belangrijker is dan nieuws - hij was jarenlang de hoofdpersoon in een realityshow, ‘The Apprentice’ - en waarin alles draait om een merk: de naam Trump staat gelijk met het merk Trump. En dat merk heeft hij doorgetrokken naar het Witte Huis. Dat heeft hij heel knap gedaan, laten we hem dat nageven.”

Wat baart u het meest zorgen?

“Het angstaanjagendste vind ik dat Trump in z’n eentje een nucleaire aanval kan bevelen. Op de meeste andere terreinen is er een systeem van checks and balances - hij kan niet zomaar de gezondheidszorg ontmantelen of de belastingen voor de rijken verlagen, daarbij heeft hij de medewerking van kabinet en van Congres nodig. Maar hij kan wel op eigen houtje een atoomoorlog beginnen, niemand kan hem daarbij stoppen, zelfs zijn vicepresident Mike Pence niet. Ik maak me trouwens sowieso grote zorgen over hoe hij met een grote internationale crisis zal omgaan.

“Maar volgens mij moeten we de crises die we nu zien opdoemen niet gaan rangschikken, het is allemaal even urgent. Als u uw ziektekostenverzekering verliest, dan is dat uw persoonlijke noodsituatie. Wat Trump met het klimaat doet - de VS terugtrekken uit het akkoord van Parijs - gaat de hele planeet aan, het is voor iedereen urgent. Bekijk alle punten van zijn roekeloosheid in samenhang met elkaar en zie er een antwoord op te vinden.”

Trump doet er alles aan om de erfenis van zijn voorganger Barack Obama af te breken.

“Dat is zijn obsessie, z’n haat jegens Obama. Hij is een racist, dat geloof ik echt. En ook een seksist trouwens. En een leugenaar, z’n hele leven staat bol van de leugens.”

En een idioot, zei u in een interview. Maar onderschat niet hoe goed hij daarin is, voegde u eraan toe.

“Je moet hem niet behandelen als iemand die helemaal niks kan. In veel dingen is hij een stomme vent. Maar hij heeft zichzelf wel extreem rijk weten te maken, heeft zich uit een hoop faillissementen gered, ook door zakenpartners te belazeren, kortom, hij weet hoe je moet overleven. Hij heeft van zijn leven een soapopera gemaakt, weet precies hoe je de media moet bespelen, en krijgt steeds weer gratis publiciteit door buitengewoon grof te zijn en door zijn waanzinnige tweets. Er hangt permanent drama om hem heen.”

Opmerkelijk is dat veel Trumpstemmers de dupe zullen zijn als Obamacare wordt afgeschaft, de belastingen voor de rijken omlaag gaan en die voor de gewone Amerikaan omhoog.

“Trump heeft iets ongelooflijks gedaan: hij heeft Amerikanen ervan overtuigd iemand te vertrouwen die fundamenteel onbetrouwbaar is. Hij gaat hen verraden, we gaan de komende jaren het ene na het andere verraad zien. De Amerikaanse media zouden zich daar eens mee bezig moeten houden, uitpluizen wat het voor gewone mensen betekent als Obamacare wordt afgeschaft. Ga de straat op, praat met hen, onderzoek wat de gevolgen zijn van de politiek van Trump, gewoon het klassieke journalistieke werk, dat gebeurt veel te weinig. In plaats daarvan is er op de tv vooral aandacht voor de schandalen waarin hij verwikkeld is.”

Het imago van de VS is door Trump ronduit slecht, slechter dan ooit, zeker ook hier in Europa. 

“Het ging ook behoorlijk slecht onder George W. Bush hoor, dat vergeten we nogal gemakkelijk. Qua regelrechte corruptie en kleptocratie zit Trump nog niet op het niveau van Bush.” Lachend: “Maar hij heeft nog zeven jaar te gaan, je moet toch enig perspectief in het leven hebben.”

De Democraten hebben nog geen effectief antwoord op Trump gevonden.

“Bij de verkiezingen vorig jaar hebben ze hun traditionele aanhang niet enthousiast weten te maken om naar de stembus te gaan, weinig mensen liepen warm voor Hillary Clinton. Haar tegenkandidaat Bernie Sanders was beter, ik denk dat hij Trump verslagen zou hebben.

“Trump is nu een jaar geleden gekozen, en nog steeds hebben de Democraten geen plan. Ze hadden die tijd moeten gebruiken om van hun partij weer een club te maken die wél aanslaat. Ze wachten nu lijdzaam af wat het onderzoek naar de banden tussen Trump en de Russen oplevert. Ze hopen dat de president daarna afgezet kan worden, ze zijn helemaal geobsedeerd door zo’n impeachment. Maar dat is geen politieke strategie, je maakt jezelf afhankelijk van anderen. Ik zou zeggen: verzin zelf eens wat inhoudelijks.”

Dat onderzoek van speciaal aanklager Robert Mueller kan toch tot een impeachment leiden?

“Alles is mogelijk, maar ik acht het niet waarschijnlijk. Voor afzetting hebben de Democraten enkele Republikeinse Congresleden nodig, want de Republikeinen hebben de meerderheid in Senaat en Huis van Afgevaardigden. Maar Trump heeft nog steeds een stevige greep op zijn partijgenoten, die zullen zich niet zomaar van hem afkeren, want dat kan hun herverkiezing in gevaar brengen.”

De tekst gaat verder onder de foto.

De Democraten hebben geen aansprekende leider die het over drie jaar tegen Trump kan opnemen.

“Ik denk dat Bernie Sanders het weer gaat proberen. Of anders senator Elizabeth Warren.”

Warren is toch veel te links om kans te maken? En Sanders is met zijn 76 jaar te oud.

“Warren is goed, hoor, ik denk niet dat ze te links is. En wat Bernie betreft: Trump is ook al in de 70 en hij leeft ongezond, hij eet alleen Kentucky Fried Chicken. Vergeet niet: Bernie wist vorig jaar in de voorverkiezingen in 22 staten van Hillary Clinton te winnen, terwijl aanvankelijk maar weinig mensen hem kenden. Nu kent iedereen hem.”

Maar al met al is het Democratische veld niet erg hoopgevend.

“Om eerlijk te zijn: er zijn niet veel opties. Zoals de kaarten er nu voor liggen is er een gerede kans dat Trump in 2020 herkozen wordt. Vorig jaar wilde vrijwel niemand geloven dat Trump kon winnen. Nou zie je hetzelfde: ‘Die Trump wordt toch niet herkozen.’ Laten we reëel zijn: dat kan wel degelijk gebeuren. Pas daarop je strategie aan. We moeten niet gaan wachten op een wonder als een impeachment.”

Nog zeven jaar Trump in het Witte Huis, is dat te overleven?

“Nee, ik hoop ook echt dat het zover niet komt. Misschien dat er toch nog een bekwame, geloofwaardige en progressieve politicus opstaat die de kiezers overtuigend kan aantonen dat Trump hen heeft verraden.

“Het kan snel veranderen, kijk naar Groot-Brittannië: een jaar geleden gaf niemand een cent voor de kansen van de Labourpartij en haar leider Jeremy Corbyn, dit voorjaar won hij bijna de verkiezingen. Terwijl geen enkele politicus zo’n slechte pers had als hij. Momenteel staat Labour in de peilingen zelfs op winst.”

U wilt in de VS een brede volksbeweging tegen Trump, van milieu-activisten tot vakbondsleden, zoals de Leap-beweging in Canada waarin u actief bent (zie kader). Daar is de conservatieve premier Stephen Harper vervangen door de populaire liberaal Justin Trudeau.

“Daarvoor wil ik niet de eer opstrijken, de verandering hing al in de lucht. Maar inderdaad, Leap kan een model voor de VS zijn. We kunnen namelijk niet wachten tot de perfecte politicus zich aandient, we moeten zelf eerder aan de slag.

“We zijn al in diverse staten en steden bezig, in Seattle bijvoorbeeld, en in Los Angeles. Daar werken we samen met de gemeenteraad. Los Angeles wil zo snel mogelijk voor 100 procent duurzame energie, Pittsburgh ook. Dat kan, want we betrekken onze energie namelijk niet van Washington, dat is een taak voor staten en steden. De verkiezing van Trump heeft de zaak urgenter gemaakt. Hij acht de VS niet langer gebonden aan het akkoord van Parijs. Dat betekent dat we er op lokaal niveau harder aan moeten trekken om de doelstellingen van Parijs te halen, en dat gebeurt nu ook. Maar dat geldt ook voor andere landen, we moeten het gat dat Trump laat vallen met z’n allen opvullen.

“Een ander voorbeeld is Obamacare. We moeten ons blijven verzetten tegen Trumps pogingen om deze ziektekostenverzekering af te schaffen. Tot nu toe met succes: het is de president nog niet gelukt want er zijn voldoende Republikeinse Congresleden geweest die zich op dit punt tegen hem hebben gekeerd.”

Wat is uw doel? Weg met Donald Trump?

“Ik denk dat dat niet eens genoeg zou zijn. Want dan krijg je z’n vicepresident, Mike Pence. Het grote gevaar van Trump is dat, afgezet tegen hem, iedereen goed lijkt. Dat is natuurlijk niet zo. Het uiteindelijke doel is wat anders: een eerlijke, groene economie die niet op voet van oorlog met de planeet verkeert. Als je alleen tegen Trump bent, leg je de lat wel heel erg laag, we kunnen beter dan dat.”

Naomi Klein en de leap-campagne

In 2015, tijdens de campagne van de parlementsverkiezingen in Canada, stelden milieu-activisten, wetenschappers, feministen, inheemse groepen en mensenrechtenactivisten het zogeheten Leap-manifest op (leap = sprong). Daarin bepleiten ze een integrale aanpak van de problemen die de aarde bedreigen, onder het motto ‘alles hangt met alles samen’. Vooropstaat het streven naar een groene, rechtvaardige economie zonder fossiele brandstoffen. Maar het manifest bepleit ook verlaging van de militaire uitgaven, zwaarder belasten van hogere inkomens, bestrijden van racisme en seksisme, en verbetering van de positie van inheemse groepen in Canada. Het manifest was vooral gericht tegen het beleid van de Conservatieve premier Harper (die de verkiezingen verloor), maar ook de programma’s van de Liberalen van huidig premier Justin Trudeau en de linkse NDP werden als onvoldoende gekwalificeerd. Initiatiefnemers waren onder anderem Naomi Klein en haar man Avi Lewis, documentairemaker. Ook artiesten Donald Sutherland, Neil Young en Leonard Cohen tekenden.

Naomi Klein

Journaliste en activiste Naomi Klein (Montreal, 1970) heeft diverse boeken geschreven over klimaat, feminisme en kapitalisme. Klein studeerde filosofie en literatuurwetenschap, maar verruilde die studies voor de journalistiek. Ze begon boeken te schrijven die zich kenmerken door een activistische toon. Haar bekendste werken zijn ‘No Logo’, over de opkomst van wereldmerken, en ‘De Shockdoctrine’, waarin ze zich fel afzet tegen de ‘meedogenloze’ praktijken van grote bedrijven. ‘Nee is niet genoeg’ is haar jongste boek.

Lees ook de recensie van Kleins boek 'Nee is niet genoeg. Tegen Trumps shockpolitiek, voor de wereld die we nodig hebben':  Wat doen we tegen de ramp die Trump heet?