Architect Bijlmer: 'We dachten dat geluk te maken was'

'Een utopische gedachte die achteraf misschien wat naïef was. Maar ook prachtig, bijna religieus. Je moet als architect ook in iets kunnen geloven."

De Bruijn was een van de gasten die zaterdagmiddag aanschoven bij een talkshow in buurthuis No Limit ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van de beroemde en beruchte nieuwbouwwijk. Die vijftigste verjaardag is pas volgend jaar een feit, maar de aftrap werd zaterdag gegeven. In de aanloop naar 25 november 2018 wordt het hele jaar feest gevierd.

En veel gesproken over verleden, heden en toekomst. Het ontwerp van Nassuth, dat al snel na de oplevering in de jaren zestig en zeventig als een magistrale mislukking werd afgeserveerd, bleek voor veel bewoners toch een klein paradijs. "Terwijl de stedenbouwkundige en architecten huilend schande spraken, had ik een ontzettend fijne jeugd," zei Fenna Haakma Wagenaar.

De architect groeide op in Kleiburg met gezinnen uit alle windstreken die toch bij elkaar hoorden. "Voor mij was dat volkomen normaal. Ik heb lang gedacht dat Michael Jackson een Surinamer was. In de flat waren alle donkere mensen Surinamer." Haakma Wagenaar ging naar het Barleus en was stomverbaasd dat daar vrijwel geen donkere kinderen te vinden waren.

Mes voor haar tiende verjaardag
De Bijlmer was wel een pittige wijk, ontdekte Pi de Bruijn toen zijn dochter voor haar tiende verjaardag een mes vroeg. Want dat hadden de andere kinderen in haar klas ook op zak.

"Dat hebben we toen ook maar gegeven, een beetje vanuit het gelijkheidsbeginsel." Haakma Wagenaar herkende die aangeboren weerbaarheid. "Als iemand vervelend doet, zeg ik dat hij moet oprotten. Dat heb ik hier geleerd."

Gevraagd naar de oorzaak van de aanloopproblemen in de Bijlmer, zei De Bruijn dat de ambitie ontzettend groot was geweest, en de uitvoering ontzettend slecht.

Geen houden aan
"De kraan was opengedraaid om duizenden woningen per jaar op te leveren. Daar waren geen mensen voor. Dat zie ik als de kern van het probleem. De kraan had een beetje moeten worden dichtgedraaid, maar er was geen houden aan."

Het had ook niet meegeholpen dat de beloofde voorzieningen zoals de metro, maar ook scholen en winkelcentra jaren op zich lieten wachten. "Het was zelfmoord," stelde De Bruijn, die zelf nog lang in de Bijlmer is blijven wonen en volgens eigen zeggen hartzeer kreeg van de sloop van een groot aantal flats. "Ik ben er jaren overspannen van geweest dat de droom waarin ik zo sterk had geloofd, niet bleek te kloppen."

Dat wil zeggen: voordat de sloopflat Kleiburg bewees als klusflat alsnog een succes te kunnen worden. Haakma Wagenaar vindt dat in de jaren negentig veel te snel is besloten tot afbraak. "Er is niet gekeken naar alternatieven. Er waren best mogelijkheden geweest om de wijk met kleine ingrepen of toevoegingen te verbeteren. Maar het moest meteen en het moest rigoureus."