plusartikels
Zo moet Duitsland zich uit politieke crisis werken
Kopzorgen voor Angela Merkel — © AFP
Het lijkt opeens veel minder zeker dat Angela Merkel op een vierde ambtstermijn als kanselier afstevent. Na het afspringen van de coalitiegesprekken tussen de conservatieven liberalen en groenen liggen er opeens een aantal verschillende opties op tafel. Maar geen enkele daarvan komt Merkel goed uit.
Na de verkiezingen van 25 september besloot Merkel met haar CDU/CSU onderhandelingen aan te knopen met de liberale FDP en de Groenen. Maar na bijna twee maanden trekken de liberalen zich nu terug. Er is te weinig vertrouwen en het ontbreekt aan een gemeenschappelijke visie, klinkt het daar.
Dat brengt Merkel hoe dan ook in een moeilijk parket. De volgende scenario’s liggen nu op tafel:
Na hun verkiezingsnederlaag gaven de socialisten meteen aan voor de oppositie te kiezen, alhoewel ze samen met de CDU gewoon de bestaande meerderheid zouden kunnen verderzetten. CDU heeft namelijk 246 zitjes in het parlement, SPD 153, en voor een meerderheid zijn er maar 355 zetels nodig.
De SPD daarvan overtuigen lijkt echter zo goed als uitgesloten. Plaatsvervangend partijvoorzitter Ralf Stegner blijft erbij dat de kiezer zich tegen een ‘grote coalitie’ heeft uitgesproken. Een standpunt dat boegbeeld Martin Schulz deelt: hij herhaalde maandag dat hij niet van plan is om Merkel te depanneren.
Aangezien de socialisten voet bij stuk houden, en ook de gesprekken met FDP/Groenen definitief zijn afgevoerd, dan zijn eigenlijk alle realistische opties op een meerderheid van tafel. Want verder zitten alleen het extreemrechtse Alternative für Deutschland (AFD) en het uiterst linkse Die Linke nog in het parlement. Samenwerken met die partijen ziet de partij van Merkel niet zitten.
Dan blijft enkel de optie van een minderheidskabinet over. Omdat het de FDP is die de stekker heeft uitgetrokken, zouden de Groenen de meest logische partner hiervoor zijn. Maar dat ligt moeilijk. Inhoudelijk zijn er stevige verschillen met CDU/CSU, bleek opnieuw tijdens de onderhandelingen. FDP lijkt een natuurlijkere partner, maar die hebben zichzelf dus even buitenspel gezet.
Maar een minderheidskabinet op zich is ook al niets voor Merkel. Ze moet dan voor elke beslissing steun gaan vragen aan het parlement, wat het regeren erg moeilijk maakt. En dat zou een ontzettende stijlbreuk zijn voor iemand die steeds gewend is geweest om dankzij een ruime meerderheid vlot te kunnen regeren.
Daardoor komt bondspresident Frank-Walter Steinmeier opeens in beeld. Want als er geen regering wordt gevormd, moet de bondspresident iemand aanduiden voor het ambt van bondskanselier. Die moet dan meer dan de helft van de stemmen achter zich krijgen in de Bondsdag.
Indien dat niet gebeurt, krijgt het parlement twee weken de tijd om met een meerderheid een nieuwe kanselier te kiezen. Maar zonder regeerakkoord tussen verschillende partijen is de kans klein dat dit opzet wel zou slagen. Dat Duitsland een nieuwe kanselier krijgt zonder regering is dan ook zo goed als uitgesloten.
Maar Steinmeier zal in elk geval van zich laten horen. Hij zou maandagnamiddag met een mededeling komen. Het is nog afwachten of hij echt van plan is om de touwtjes in handen te nemen.
Indien ook dat niets oplevert, dan zal Steinmeier wellicht het parlement moeten ontbinden. Dan komen er binnen zestig dagen nieuwe verkiezingen.
Of de kaarten dan duidelijker komen te liggen is verre van zeker. Het is onduidelijk of de kiezer nu andere scenario’s mogelijk zal maken. Mogen proberen de partijen nog snel nieuwe kopstukken naar voren te schuiven. Zelfs de positie van Merkel als trekker van de CDU/CSU-lijst is volgens sommigen dan geen uitgemaakte zaak. Wat het resultaat van de verkiezingen dan ook wordt: Duitsland staat voor een politieke omwenteling. SPD liet alvast weten nieuwe verkiezingen 'niet te schuwen'.
