Direct naar artikelinhoud
Protest in Marokko

Waarom duizenden Marokkanen protesteren na dood van een visboer

Demonstranten gisteravond in de noordelijke stad Al Hoceima.

Een Marokkaanse vishandelaar wordt vrijdagnacht vermorzeld in een vuilniswagen. Zijn dood ontketent protesten in Marokko. Wat is er gebeurd en waarom verspreidt de boosheid zich naar de rest van Marokko? Vijf vragen over de volkswoede.

Wat is er gebeurd?

Mouhcine Fikri koopt in de nacht van vrijdag op zaterdag 500 kilo zwaardvis in de haven van Al Hoceima, een stad in het noorden van Marokko. De vracht passeert de douane. Het is onduidelijk of de havenpolitie een controle wil uitvoeren of dat de vis gewoon wordt doorgelaten.

Even later wordt de auto vol vis aangehouden in de stad. Het is verboden om in de Middellandse Zee zwaardvis te vangen in oktober en november. De handelswaar en de auto worden in beslag genomen.

Mouhcine Fikri en enkele vrienden protesteren tegen het optreden van de autoriteiten. Op dat moment verschijnt een vuilniswagen en de handel wordt erin gegooid. Fikri en twee vrienden klimmen op de vuilniswagen, uit protest en om te voorkomen dat de vis wordt vernietigd.

Wat is er gebeurd?

De twee vrienden springen er na een tijdje weer uit, maar Fikri niet. Dan wordt het mechanisme van de vuilniswagen in werking gesteld. De visverkoper wordt vermorzeld.

Aanvankelijk wordt het bericht verspreid dat de visverkoper zelfmoord heeft gepleegd. Hij zou achter de vis zijn aan gedoken terwijl de vuilniswagen de vissen al vermaalde. Maar omstanders maakten filmpjes die deze versie ontkrachten: het mechanisme staat uit als Fikri in de vuilniswagen klimt.

Op sociale media in Marokko gaan geruchten rond dat een agent van de veiligheidsdienst had geëist dat Fikri smeergeld zou betalen. Toen deze weigerde, zou hij de vuilniswagen hebben laten komen.

Hoe begonnen de protesten?

In Al Hoceima beginnen de protesten tegen de minachting van een mensenleven onmiddellijk. De demonstranten vinden dat de dood van de vishandelaar symbool staat voor de minachting die ze zelf dagelijks ervaren: door corruptie, door armoede, door het ontbreken van onafhankelijke rechtspraak. Ze willen dat de schuldigen aan de dood van Fikri boeten.

Fikri werkte behalve als vishandelaar ook als taxichauffeur. Op zaterdagmiddag houden andere taxichauffeurs een sit-in in Al Hoceima.

Waarom verspreidt de boosheid zich over de rest van Marokko?

Op sociale media is de verontwaardiging over de dood van de visverkoper groot. Twee hashtags worden op Twitter veel gebruikt: #WijZijnAllemaalMouhcineFikri en #vermorzelhet.

Dat laatste slaat op een systeem waarin gewone mensen kansloos zijn tegenover het staatsapparaat. Bij een rechtszaak zal een vishandelaar het altijd verliezen van de politie, vrezen veel Marokkanen. Ze maken zich boos over de willekeur waarmee de overheid kan optreden zonder ooit bestraft te worden.

Er zijn zelfs beschuldigingen aan het adres van de koning, en dat gebeurt niet vaak in Marokko. "Ondertussen is de koning nog steeds op vakantie in Tanzania. Deze arrogantie is ondraaglijk", twittert iemand.

De begrafenis van Fikri vond op gisteren plaats. Een rouwstoet van duizenden mensen bewees hem een laatste eer. Ze legden twintig kilometer af: van Al Hoceima naar Imzouren, het dorp waar Fikri vandaan komt. Daarna beginnen de protesten opnieuw. "Criminelen, moordenaars", werdd er geroepen. Ook waren er verwijzingen naar de onderdrukking van Berbers in het noorden van Marokko.

Demonstranten in Marrakesh, waar volgende week klimaatconferentie COP 22 plaatsvindt.

Niet alleen in Al Hoceima gingen mensen nu de straat op. De boosheid is voelbaar in het hele land: in veertig steden, waaronder Rabat en Casablanca, vinden protestmarsen plaats. Er worden vooral leuzen gescandeerd tegen minachting, machtsmisbruik en rechteloosheid. "Dood hen, dood hen! De zonen van het volk zullen in opstand komen!"

Ook gezien: "Welkom op COP22, we vermorzelen mensen." Volgende week begint de 22ste wereldwijde klimaattop in Marokko.

Is deze zaak vergelijkbaar met de Tunesische groenteverkoper die zichzelf in brand stak, waardoor de Arabische Lente begon?

Er zijn veel overeenkomsten: twee middenstanders, gearresteerd, verontwaardigd, gekleineerd, gestorven. Hun dood leidt tot protesten in het hele land.

Toch is er een belangrijk verschil. Tijdens de Arabische Lente werd geroepen om regimewisselingen en het einde van dictaturen. Zo vroegen demonstranten in Tunesië om het aftreden van president Ben Ali.

In Marokko zijn de verwijten niet in de eerste plaats gericht aan de koning, ook al is hij het die als staatshoofd het land regeert. Ze zien eerder de makhzen, de bestuurlijke elite, als het grote kwaad. Voor alles willen mensen een einde aan de corruptie, minder werkloosheid en een waardiger bestaan. Slechts een enkeling roept om een revolutie. In Rabat klinkt op zeker moment het Tunesische volkslied, als een verwijzing naar het Arabische land waar de democratie voet aan de grond krijgt.

De meeste Marokkanen vragen er niet om dat het regime omver wordt geworpen. Al was het maar omdat ze hebben gezien dat de Arabische Lente in veel landen slecht afliep.

Hoe reageren de autoriteiten?

Het ministerie van Binnenlandse Zaken en de gerechtelijke autoriteiten in Al Hoceima hebben een politieonderzoek aangekondigd naar wat precies is gebeurd rond de dood van Fikri. "De verantwoordelijken moeten worden gestraft", aldus de minister van Binnenlandse Zaken. De publieke opinie wordt er niet door tot bedaren gebracht: er zijn vaker onderzoeken beloofd, zoals na de dood van demonstranten tijdens de Arabische Lente.

Net zoals tijdens de Marokkaanse Lente wist de koning zich aan de zijde van zijn volk te scharen. Destijds beloofde hij onmiddellijk democratische hervormingen, nu eist hij dat de gang van zaken rond de dood van Mouhcine Fikri "minutieus en diepgravend" wordt uitgezocht. Zo tracht hij op te treden als een goede kracht in een slechte wereld. Ook al was hij in Tanzania, hij liet de minister van Binnenlandse Zaken gisteren zijn condoleances en medelijden overbrengen aan de familie van Mouhcine Fikri.