Sinterklaas is nu echt in aantocht: maar welke Piet krijgen we waar te zien?

In het overgrote deel van de gemeenten blijft Zwarte Piet dit jaar gewoon zwart. Tot die conclusie kwam het AD in zijn 'Pieten Atlas', waarvoor de krant 273 van de 388 gemeenten ondervroegen. In 239 daarvan lopen alleen Zwarte Pieten mee met de Goedheiligman. In 17 plaatsen assisteren ook veegpieten. Een aantal gemeenten kon geen antwoord geven.

Alleen in Amsterdam en Den Haag zal er dit jaar tijdens de intocht geen enkele Zwarte Piet van de stoomboot stappen. Den Haag kiest voor roetveegpieten en in de hoofdstad transformeert Piet naar een Spaanse Edelman. Einde discussie, hoopte de gemeente Amsterdam die diep in de buidel taste voor deze nieuwe hulpjes uit de 16de eeuw. Kosten per kostuum: 300 euro, en als het aan de gemeente ligt gaan die pakken de komende jaren mee. Maar ook nu was niet iedereen tevreden. Bij het Landelijk Platform Slavernijverleden (LPS) wees men direct op het koloniale bewind van Spanje en de link met de slavernij. En ook uit kringen van Pro-Zwarte Piet-activisten klonk kritiek. Was het niet in de Tachtigjarige Oorlog dat de Spanjaarden zo tekeer gingen in steden als Zutphen, Naarden en Oudewater?

In Amstelveen dwong de gemeente het organisatiecomité om ook gekleurde Pieten te laten meelopen, maar de organisatie weigerde dit. Een woordvoerder van de gemeente kon nog niet vertellen hoe dit is opgelost.  

In Utrecht mogen oudgedienden nog één keer voor de gelegenheid zwart geschminkt worden. Voor volgend jaar is al een andere Piet aangekondigd, maar hoe die eruit gaat zien is nog niet duidelijk.

Sinterklaasjournaal

Hij had pas net zijn debuut op tv gemaakt, maar de gekleurde piet verdwijnt nu alweer uit het Sinterklaasjournaal - maandagavond voor het eerst te zien, vanaf 18 uur via NPO 3. 'Het paste te weinig binnen de traditie en zag er niet leuk uit', zegt een woordvoerder van het kinderprogramma. In plaats daarvan zal de Goedheiligman worden bijgestaan door een 'bont gezelschap aan helpers'. Hoe die eruitzien, blijft tot maandagavond een geheim. 'Sinterklaas is immers het feest van verrassingen.' Eerdere geruchten uit De Telegraaf over een '50 tinten-piet' - alles tussen wit en zwart - moeten volgens de woordvoerder worden genegeerd. 'Dat was ludiek bedoeld.'

De omroep is ook betrokken bij de organisatie van de landelijke intocht. Het uiterlijk van de Pieten daar is afgestemd met hun collega's in het Sinterklaasjournaal, aldus de NTR. De intocht is dit jaar op 18 november in Dokkum, de stad waar Bonifatius - net als Sinterklaas bisschop - in 754 om het leven werd gebracht.

Toch een demonstratie

In voorgaande jaren ontregelden voor- en tegenstanders van Zwarte Piet de intocht. Bij de gemeente Dongeradeel, waaronder Dokkum valt, is op de valreep één aanvraag voor een demonstratie ingediend, door de Stichting Nederland Wordt Beter, die zich richt op 'een toekomst zonder racisme en uitsluiting'. De extreemrechtse Nederlandse Volks-Unie (NVU), fanatiek voorstander en voorheen vaste gast bij Zwarte Piet-demonstraties, blijft weg. 'De discussie is aan het verflauwen, iedereen blijft bij zijn standpunten. En Dokkum is voor veel mensen ook gewoon twee uur rijden, hè', relativeerde voorman Constant Kusters de situatie in het AD.

Pakpapier

De Hema - ooit de eerste winkelketen die Zwarte Piet in de ban deed - stapte vorig jaar ook over op pakpapier met veegpieten. Omdat 'we tegemoet willen komen aan alle gevoeligheden rondom het uiterlijk van Zwarte Piet'. Ook Lidl, Blokker en Aldi namen veegpietpapier op in hun assortiment, maar hielden tegelijkertijd vast aan het traditionele pakpapier met Zwarte Piet.  

Sinterklaaspakpapierdeskundige Madelein Duijvestijn ziet dat winkeliers, wellicht uit angst zich te branden aan deze gevoelige discussie, steeds vaker kiezen voor symbolen, zoals een mijter of een boterletter.

Duijvestijn bezit 4.800 vellen pakpapier en houdt nauw contact met fabrikanten om te zien wat er nieuw op de markt verschijnt. De transformatie van Zwarte Piet als strenge boeman, die stoute kinderen over de knie legt, naar een vrolijke helper, begon op papier geleidelijk na de Tweede Wereldoorlog. Vanaf de jaren tachtig kreeg Piet vaker een ander kleurtje. Duijvestijn: 'Sommige jaren vond men Piet racistisch en dan verscheen er een partij pakpapier met bijvoorbeeld groene pieten.' In 2000 deed de multiculturele samenleving haar intrede. Duijvestijn: 'Je kreeg vellen met een zwarte sint met witte pieten.'  

Naast papier met symbolen en veegpieten is er vanaf dit jaar in zo'n twintig winkels ook pakpapier met 'hoofddoekpieten' te koop. Maar wel alleen in de grote steden. Veel winkeliers zagen er niks in, vertelt iniatiefnemer Joosje Duk van Pieterbaas, het bedrijf dat het cadeaupapier ontwikkelde. Het gaat mij veel te ver om een piet met een hoofddoek om te zien, hoorde zij van ondernemers.

Winkels

De karakteristieke Zwarte Klimpieten in De Bijenkorf zijn al enkele jaren verdwenen. Klimpieten zijn er dit jaar wel, maar die zullen 'in geen geval meer zwart zijn'. Hun uiterlijk sluit volgens de woordvoerder aan bij de rest van het interieur. 'Omdat dit jaar wit, zwart en zilver bij ons overheersen, krijgt Piet een zilver gezicht. Blokker houdt het vooralsnog spannend: in de winkel en folders zijn slechts silhouetten van Piet te zien, waardoor het naar zijn precieze uiterlijk nog gissen is.

Hema gaat door met de roetvegen. 'De Pieten en het assortiment liggen in lijn met voorgaande jaren', zegt een woordvoerder.

Bij Albert Heijn hanteren ze een andere filosofie: 'Hoe je het wendt of keert, Piet is onderdeel van deze Sinterklaascultuur en je treft hem daarom in verschillende verschijningsvormen bij ons aan,' zegt Menno van der Vlist, woordvoerder van Ahold. Net als vorig jaar kiest Albert Heijn voor producten zonder afbeeldingen van Sint en Piet. 'Maar als we deze figuren laten zien, dan hangt het uiterlijk af van waar het filiaal zich bevindt. Dus: in welke regio, stad of buurt.' Volgens Van der Vlist weten winkelmanagers haarfijn wat er in zijn of haar buurt speelt en past hij de aankleding daar op aan. 'Zo kan het zijn dat een winkel met Pieten in bijvoorbeeld Brabant er net eventjes anders uitziet dan een winkel in Den Haag.'