Stop met spierballentaal over goedkopere medicijnen

Critici kiezen steeds fellere woorden om de geneesmiddelensector onder druk te zetten. Veel is toegestaan om farmaceuten aan te pakken. Ook de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) kiest er met het advies over de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen voor om er met een gestrekt been in te gaan. Dat levert een onevenwichtig rapport op met veel onuitvoerbare aanbevelingen. We moeten stoppen met die spierballentaal en kiezen voor een andere koers en toon in het debat.

Laten we beginnen met de feiten. Ja, de kosten van de zorg nemen toe doordat artsen door de komst van nieuwe geneesmiddelen en andere medische behandelingen over meer mogelijkheden dan vroeger beschikken. De gezondheidszorg wordt bovendien duurder vanwege de vergrijzing, waardoor steeds meer mensen een beroep doen op medische zorg, ook voor behandelingen die veel geld kosten en om maatwerk vragen. Logisch dat dit de vraag oproept hoe we het allemaal kunnen blijven betalen. Het is alleen te kort door de bocht dat het allemaal wel goed komt wanneer de ontwikkeling van innovatieve medicijnen minder gaat kosten.

Eén op tien haalt eindstreep

De RVS onderkent dat het ontwikkelen van nieuwe geneesmiddelen een ingewikkeld en langdurig proces is. Slechts een op de tien geneesmiddelen haalt de eindstreep, nadat ze door uitgebreide testen bewezen effectief en veilig zijn. De kosten van falende medicijnen zitten in de prijs voor geneesmiddelen die wel voor patiënten beschikbaar komen. Dat brengt de Raad tot de opmerkelijke conclusie dat wanneer minder innovaties afvallen, we ook goedkoper uit zijn met de geneesmiddelen die wel werken. Daar is geen speld tussen te krijgen. Maar kan het ook? Iedere onderzoeker naar nieuwe geneesmiddelen zal dit naar dromenland verwijzen. Het ontdekken van effectieve nieuwe geneesmiddelen is een proces van vallen en opstaan. Als de RVS de sleutel voor feilloze innovaties heeft, verdient zij bij voorbaat de Nobelprijs voor de Geneeskunde.

De RVS stelt bovendien voor om middels dwanglicenties feitelijk het patentrecht af te schaffen. Daarmee zou Nederland niet alleen alle internationale spelregels aan zijn laars lappen, maar ook elke uitvinder vogelvrij verklaren en plagiaat legaliseren.

Risico en rendement

Voor de ontwikkeling van een nieuw geneesmiddel is veel geld nodig, soms zelfs miljarden euro’s. Investeerders zijn bereid dit bedrag op tafel te leggen omdat het exclusieve recht om een nieuw geneesmiddel gedurende enkele jaren op de markt te brengen voldoende rendement oplevert om hun investering terug te verdienen. Zonder die zekerheid kiezen zij liever voor een andere bestemming van hun geld. Gevolg? Minder innovatie, minder medische oplossingen. Een slecht idee dus dat bovendien juridisch onuitvoerbaar is, zoals oud-minister Schippers meteen duidelijk maakte toen de RVS dit proefballonnetje al eerder opliet.

Minstens zo creatief is het idee om apothekers een ‘kopieerapparaat’ voor geneesmiddelen te geven. Apothekers mogen nu onder strikte voorwaarden maatwerk leveren voor individuele patiënten. Zij zijn daar terughoudend in; het vraagt forse investeringen om te voldoen aan de hoge eisen van kwaliteit en veiligheid. Een innovatief geneesmiddel voor complexe aandoeningen is geen paracetamol. Daarom hebben we in Europa strikte veiligheidseisen voor geneesmiddelen afgesproken. Europese registratie en toezicht door de EMA zijn er niet voor niets. Dat biedt patiënten zekerheid dat medicijnen veilig, effectief en betrouwbaar zijn. Laten we dat vooral zo houden.

Louche online-apothekers

Ronduit dubieus is het idee om patiënten te stimuleren om via internet hun eigen geneesmiddelen te laten bestellen. De overheid voert nota bene zelf campagnes om mensen te waarschuwen voor niet werkende of zelfs schadelijke geneesmiddelen van louche online-apothekers. Levensgevaarlijk.

Alarm slaan over de blijvende betaalbaarheid van de gezondheidszorg is volstrekt legitiem. We kunnen steeds meer, maar dat heeft ook een prijs. We staan nu op een kruispunt. Of we houden vast aan het solidariteitsbeginsel en daarmee de inspanningsverplichting om iedere patiënt ongeacht haar of zijn aandoening de best mogelijke behandeling te bieden. Of we besluiten om ‘te dure’ patiënten aan hun lot over te laten omdat de kosten van hun behandeling te zwaar drukken op het zorgbudget.

Zoek samen doorbraken

Geneesmiddelenontwikkelaars committeren zich aan de best mogelijke zorg voor iedereen, zodat effectieve innovaties zo snel mogelijk voor patiënten beschikbaar zijn en de uitgaven aan nieuwe en soms kostbare geneesmiddelen duurzaam betaalbaar blijven. Overheid, artsen, ziekenhuizen, patiënten en ontwikkelaars van geneesmiddelen hebben elkaar daarbij hard nodig. Liever samen doorbraken zoeken dan elkaar als zondebok aanwijzen.

Laten we toewerken naar een bestuursakkoord over geneesmiddelen met minister Bruins (Volksgezondheid) en onze sector. Het wiel hoeft niet opnieuw te worden uitgevonden. Het ‘Farmapact’ in België toont een alternatief voor de oplopende polarisatie in het Nederlandse zorgdebat. Meerjarige afspraken over de groei van het totale geneesmiddelenbudget , tegengaan van bureaucratie en publiek-private samenwerking om patiënten een nieuw perspectief te bieden, staan daarin centraal. Dat biedt een betere basis dan de onwerkbare schijnoplossingen die de RVS voorstaat.