Nederlandse regio's die vóór 1988 floreerden in de maakindustrie, kregen grote klappen sinds China op de wereldmarkt is. De politieke 'ruk naar rechts' is ook te verklaren door de 'China shock'.
Sandra Phlippen
Dat stellen wetenschappers Italo Colantone en Piero Stanig van de Bocconi Universiteit in Milaan op basis van nieuwe cijfers. De Italianen zeggen dat er in Nederland een direct verband bestaat tussen de negatieve gevolgen van de globalisering, zoals toegenomen werkloosheid, en het rechtse stemgedrag in bepaalde regio's.
Colantone, die afgelopen week even terug was bij de Erasmus School of Economics, waar hij jarenlang universitair docent was, bestudeerde met Stanig alle verkiezingsprogramma's van alle Nederlandse partijen tussen 1989 en 2012. Volgens de Italianen komt het nationalistische gedachtegoed van de PVV niet uit de lucht vallen. ,,Deze ideeën zag je ook al bij de LPF en Leefbaar Nederland. Maar de programma's van de centrumrechtse partijen schuiven steeds meer de kant op van het nationalisme en protectionisme. In die 23 jaar tijd zien we dat hoe meer regio's werden weggeconcurreerd vanuit China, hoe vaker de inwoners nationalistisch en extreemrechts stemmen."
Wat is de 'China shock' precies? ,,China heeft zich sinds eind jaren 80 in een rap tempo ontwikkeld van een agrarische samenleving naar een industriële frontrunner. Producten uit China concurreerden zwaar met producten waarin vaak hele regio's in Europa en Amerika gespecialiseerd waren. Voor die regio's betekende de komst van China op de wereldmarkt een drama. Fabrieken sloten en mensen raakten werkloos. Dat is kort gezegd de China shock.''
De Italianen stellen dat in Nederland de gevolgen van de 'China shock' zeer ongelijk verdeeld zijn over de regio's. ,,In Utrecht bijvoorbeeld, hebben de mensen er vrijwel niets van gemerkt, omdat het een dienstenstad is. Op plaatsen waar de maakindustrie bloeide, wordt het al lastiger. Maar het zwaarst hadden de mensen het in regio's als Noord-Brabant en Limburg, waar de maakindustrie werd ingehaald door China. Denk aan textielverwerking, leerindustrie of elektronica, precies de activiteiten waarin de Chinezen industrialiseerden."
Wat is er precies gebeurd in die regio's? ,,Het is een mix van veranderingen. Werk is uitbesteed naar China. Fabrieken zijn vertrokken naar lagelonenlanden. Maar ook zijn veel spullen die in Nederland werden gemaakt gewoon uit de markt gedrukt door China. Politici en beleidsmakers dachten vele jaren dat dit een tijdelijke bijwerking van de wereldhandel zou zijn, waarvan verder iedereen beter werd. Maar wij tonen aan dat het verdwijnen van economische activiteit in een regio nog tientallen jaren doorwerkt in bbp-verlies en zelfs nu nog een groot deel van het stemgedrag verklaart op partijen als de PVV."
De boosheid verspreidt zich als een sociale olievlek over de regio
Italo Colantone
De PVV-stem ging toch vooral over migranten? ,,Wie in een regio leeft waar de economie is ingezakt door de wereldhandel, is eerder werkloos of kent mensen die dat zijn. Wie werk heeft in deze regio's, is eerder actief in een beroep waarin ook migranten instromen. Mensen voelen dat zij concurreren met migranten om werk en om sociale voorzieningen. Als er dan een politicus opstaat die zegt dat het allemaal de schuld van de migranten is, dan is dat een begrijpelijk, aantrekkelijk verhaal.
,,De boosheid over wat er met mensen in de regio is gebeurd, verspreidt zich als een sociale olievlek door de regio. Wat ons opvalt is dat de neiging om extreemrechts te stemmen in deze regio's ook groter is onder mensen die niet zijn getroffen door werkloosheid of zelfs niet in een kwetsbare sector werken. De enige groep die zich daaraan lijkt te onttrekken zijn studenten. Maar goed, studenten zijn dan ook vaak zelf 'import'."
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.
