Vorige week kondigde de Libanese premier Saad al-Hariri zijn aftreden aan omdat hij naar zijn idee zijn leven niet meer zeker was. Hij meende dat het Libanon van nu steeds meer is gaan lijken op het Libanon uit de tijd van de liquidatie van voormalig premier en zijn vader, Rafik al-Hariri. Zoon Al-Hariri vreest voor een aanslag op zijn leven.
Het aftreden maakt een einde aan de invloed die Saudi-Arabië via premier Al-Hariri in Libanon had en zet de relaties in de regio verder op scherp. De Libanese president Michel Aoun geniet namelijk de steun van Hezbollah, een Libanese sjiitische politieke partij en militie via wie Iran, de grootste concurrent van Saudi-Arabië, op haar beurt weer invloed uitoefent in Libanon.
Al-Hariri maakte zijn aftreden bekend vanuit Saudi-Arabië en wordt daar volgens Hezbollah nu tegen zijn wil in vastgehouden. Saudi-Arabië stelt echter dat Al-Hariri door hun in bescherming wordt genomen omdat hij zijn leven in Libanon niet zeker is. Afgelopen week adviseerde Saudi-Arabië ook al haar burgers in Libanon het land te verlaten omdat het er te gevaarlijk zou zijn.
Veel deskundigen zeggen dat het aftreden van Al-Hariri was ingestoken door Saudi-Arabië zodat dat land nu kan zeggen: "De Libanese regering wordt gecontroleerd door het door Iran gesteunde Hezbollah en ze verklaren ons de oorlog."
Bezorgd
Internationaal is er bezorgd gereageerd op de uit de hand gelopen situatie. Antonio Guterres, secretaris-generaal van de Verenigde Naties, liet vrijdag weten dat een nieuw conflict verwoestende gevolgen voor het gebied kan hebben en de Verenigde Staten waarschuwen landen Libanon niet te gebruiken om een onderling conflict in de regio uit te vechten.
"Iedereen houdt nu zijn adem in als het gaat om de spanning ter plaatse", stelt Paul Aarts, Midden-Oostendeskundige van de Universiteit van Amsterdam. "Het kan inderdaad niet anders dan dat de Saudische kroonprins Mohammed Bin Salman (foto) een hand heeft gehad in het aftreden van Al-Hariri. Het past in de anti-Iran-agenda die Saudi-Arabië al jaren voert."
Midden-Oosten
Aarts doelt op het streven dat Saudi-Arabië al jaren heeft om het belangrijkste land in het Midden-Oosten te worden. "Maar ik denk dat de kroonprins wel realistisch genoeg is om te zien dat dit niet kan. Kijk alleen al naar de kaart van het Midden-Oosten: Iran maar ook Turkije zijn landen waar je qua grootte niet omheen kunt en Iran speelt de laatste tijd nu eenmaal best een belangrijke rol in de regio."
Binnen de islam geldt Saudi-Arabië met Mekka en Medina wel als het belangrijkste land, maar op andere vlakken is Saudi-Arabië niet op z'n sterkst. Kroonprins Bin Salman probeert hier nu op allerlei manieren verandering in te brengen: hij wil een modernere samenleving dus vrouwen krijgen meer rechten, hij bestrijdt corruptie door tientallen bewindslieden te arresteren omdat zij zich mogelijk schuldig hebben gemaakt aan corruptie.
Daarnaast wil hij een economie die minder afhankelijk is van olie, dus lanceerde hij onlangs een megalomaan bouwproject waarbij er middenin de woestijn nieuwe steden en industrieën worden gebouwd die grotendeels moeten draaien op robots. Het zogenoemde NEOM-project moet 425 miljard euro kosten.
Janusgezicht
"Het beleid van Bin Salman heeft een Janusgezicht", aldus Aarts. "Naar de buitenwereld heeft hij het liberale beleid, hij laat op sociaal-cultureel gebied de teugels vieren, maar op politiek vlak trekt hij de teugels steeds verder aan. Elke kritische stem over het koningshuis wordt direct gesmoord."
Dit past volgens Aarts in het politieke stramien van de koninklijke familie Bin Salman. Sinds koning Salman bin Abdul Aziz al-Saud sinds 2015 aan de macht is, heeft hij allerlei rivaliserende fracties buitenspel gezet.
Zo werd kroonprins Mukrin bin Abdul Aziz al-Saud vrij kort na zijn aantreden in 2015 aan de kant gezet en vervangen door halfneef Mohammed ben Nayef. Zoon Mohammed Bin Salman werd op zijn beurt tot vice kroonprins gekroond en in juni van dit jaar werd hij boven Nayef verkozen tot nieuwe kroonprins.
Aarts: "We weten niet veel van de Saudische koning Salaman, behalve dat hij als gouverneur van Riyad altijd voor de consensus was, maar sinds hij koning is, lijkt hij een gehaaid politicus geworden. Hij lijkt zijn tak van de familie steeds meer macht te willen geven."
Economie
Maar is deze ontwikkeling, de groeiende vrijheid op cultureel-sociaalgebied versus de steeds strengere politiek en het streven machtiger te worden dan Iran goed voor het land zelf?
Aarts: "Ik denk dat Saudi-Arabië wel toe is aan nieuwe economische veranderingen. Saudi-Arabië is het grootste olie exporterende land ter wereld en olie raakt natuurlijk nooit op, maar de vraag ernaar wel. En zolang de olieprijs hoog is, is de neiging om niks te doen groot, dus dat is in Saudi-Arabië ook gebeurd. Maar nu er steeds meer wordt gekeken naar andere energiebronnen en de olieprijs sinds 2014 dalende is, is het land genoodzaakt naar andere inkomstenbronnen te zoeken. En dat is heel lastig in een land waar de mensen een beetje verwend zijn."
Desondanks zal de situatie in Libanon op dit moment bovenaan de agenda staan van Saudische kroonprins Bin Salman. Het is afwachten of de spanning tussen Saudi-Arabië en Iran verder op de spits wordt gedreven en of dit over de rug zal gaan van Libanese burgers. Zeker is in elk geval dat de waas die Saudi-Arabië betreft Iran al jaren voor de ogen heeft, voorlopig niet opgehelderd zal zijn.