Herdenking Kristallnacht: 'Erken Israël als Joods baken'

Negen november 1938 is het moment dat de nazi's hun masker definitief afwierpen en overgingen van verbale uitingen van antisemitisme naar fysieke: moord en plundering. Het kapotslaan van talloze ruiten van Joodse huizen en winkels heeft voor altijd de naam Kristallnacht aan die datum verbonden.

In de dagen na de Kristallnacht weet een Joodse man toegang te krijgen tot de Amerikaanse ambassadeur in Berlijn. Dringend vraagt hij de ambassadeur om een visum voor de VS. "Nee," zegt de ambassadeur, "de VS is vol, daar kom je niet in."

Maar hij krijgt medelijden met de oude man. In zijn chique kantoor staat een grote wereldbol en de ambassadeur zegt tegen hem: "Zoek een land uit zonder antisemitisme en ik help je daar te komen." De oude man draait de globe om en om en de ambassadeur wordt ongeduldig. "Heb je wat gevonden?" De oude man kijkt hem wanhopig aan en zegt: "Heeft u misschien een ándere wereldbol voor me?"

Die ándere wereldbol is er kort na de oorlog inderdaad gekomen, en het verschil met de oude was dat er in het Midden-Oosten een minuscuul staatje was bijgemaakt.

Van meet af aan is het een toevluchtsoord voor miljoenen die op grond van hun afkomst niet veilig waren. Het bood onderdak aan honderdduizenden ont­redderde overlevenden van de vervolgingen in ­Europa, achthonderdduizend Joodse vluchtelingen uit de Arabische landen, en aan een mil- joen joden uit de oude Sovjet-Unie.

En in onze dagen zoeken velen uit Frankrijk, Venezuela, Turkije om precies dezelfde reden in Israël een goed heenkomen. Israël, met een oppervlak en een bevolking de helft van Nederland, heeft in zijn eentje in totaal 3,5 miljoen vluchtelingen opgevangen. De oprichting van de staat heeft ook vluchtelingen geschapen; circa 700.000 Arabieren, van wie de helft net als de meeste Joden nog maar kort in het land aanwezig was, zijn gevlucht.

Ongedekte cheque
Voor de Joden in de diaspora is Israël het ultieme toevluchtsoord als het virus van de Jodenhaat de wereld weer in zijn greep zou krijgen. "Zonder Israël is iedere Jood een ongedekte cheque," zei Abel Herzberg. Verreweg de meeste Joden in de wereld zijn mede daarom in enig opzicht zionist. Dat Joden niet langer Freiwild zijn, is een doorn in het oog van de haters van het Joodse volk. Hun haat richt zich nu op het zelfbeschikkingsrecht van het Joodse volk, het zionisme.

Wat het voor het Joodse volk zou betekenen als Israël zou ophouden te bestaan, maakt de Europese geschiedenis duidelijk: dat zou ons op termijn weer terugbrengen in een positie van afhankelijkheid, angst en wanhoop. En mogelijk nog veel erger.

Als we antisemitisme basaal definiëren als het streven om het Joodse volk en Joden op grond van hun Jood-zijn kwaad te doen, dan vallen acties om de zelfstandige Joodse staat te doen verdwijnen daar dus onder.

Onachtzaamheid
De European Union Monitoring Centre on Racism and Xenophobia heeft een werkdefinitie van antisemitisme geformuleerd die rekening houdt met deze nieuwe verschijningsvormen van antisemitisme.

Die werkdefinitie is geaccepteerd door de 31 staten van de International Holocaust Remembrance Alliance, door het State Department van de VS en de regeringen van Groot-Brittannië en Duitsland. Maar niet door Nederland. De voormalige minister van BZ heeft de werkdefinitie afgewezen.

Op de telkens terugkerende vraag of je dan geen kritiek op Israël mag hebben, komt telkens weer het zelfde antwoord: natuurlijk wel.

Kritiek mag en moet. Maar hoezeer er ook kritisch wordt gesproken over Rutte I, II en III, ik heb nog niemand horen verzoeken om opheffing van Nederland.

In het geval van Israël gebeurt dat expliciet en impliciet geregeld wél. Velen hebben blijkbaar moeite om het idee van een Joodse zelfstandige staat te scheiden van een per definitie tijdelijke regering die fouten kan maken, zoals elke regering.

Wij vragen het nieuwe kabinet met klem om op basis van dit document tot een breed gedragen herijking van het begrip antisemitisme te komen, waarbij rekening gehouden wordt met de veranderende verschijningsvormen. Wij roepen onze overheid op om op zijn hoede te zijn voor kwade zaken die sluipend binnen­komen en grote gevolgen kunnen hebben.

Nederland is een uitzonderlijk goed land. De Joodse gemeenschap prijst zich gelukkig met een verantwoordelijke en doorgaans eerlijke overheid die een buitengewoon vrij leefklimaat garandeert. Maar vrede en welvaart kunnen leiden tot onachtzaamheid en naïviteit, en onze oproep wil dat déze keer voorkómen.

Dit is een verkorte versie van de toespraak die Ron van der Wieken donderdagavond houdt bij de Kristallnacht-herdenking in de Portugese Synagoge.